Wetenschappers hebben het magnetische veld waargenomen van een sterrenstelsel dat zó ver weg is, dat het licht er meer dan elf miljard jaar over heeft gedaan om ons te bereiken. Een nieuw record! Het gaat om sterrenstelsel 9io9. Dit sterrenstelsel werd in 2014 ontdekt toen Britse televisiekijkers drie avonden lang miljoenen foto’s van sterrenstelsels bekeken.
Sterrenstelsels hebben – net zoals de aarde (en andere planeten) en de zon (en andere sterren) – magnetische velden. Toch zijn deze magnetische velden vaak zeer zwak. Zo is het magnetische veld van ons melkwegstelsel honderdduizenden keren zwakker dan het aardmagnetisch veld. Wel zijn de magnetische veldlijnen van sterrenstelsels vele malen groter. “Ze strekken zich uit over tienduizenden lichtjaren”, vertelt hoogleraar James Geach van de universiteit van Hertfordshire.
Astronomen hopen breinbreker op te lossen
In 2017 vonden astronomen een sterrenstelsel dat vijf miljard jaar geleden al een sterk magneetveld had. Dit record is nu verbroken. En dat is goed nieuws, want er zijn wetenschappers die denken dat sterrenstelsels geboren worden met een zwak magnetisch veld en dat dit veld na verloop van tijd groeit en in kracht toeneemt. Maar of dit ook echt klopt? Niemand die het precies weet, omdat tot nu toe alleen de magnetische velden van nabije sterrenstelsels in kaart zijn gebracht. De nieuwe ontdekking kan deze hersenkraker mogelijk hopelijk oplossen.
“We weten eigenlijk heel weinig over hoe deze velden ontstaan, ondanks dat ze vrij fundamenteel zijn voor de evolutie van sterrenstelsels”, vertelt onderzoeker Enrique Lopez Rodriguez van de universiteit van Stanford. “Wel geeft deze ontdekking nieuwe aanwijzigingen over hoe magnetische velden op galactische schaal ontstaan”, vult Geach aan.
…de sterkte van het aardmagnetisch veld sinds de eerste metingen in 1830 met ongeveer tien procent is afgenomen? Wetenschappers hebben geen idee hoe dit komt. Wellicht dat het aardmagnetisch veld binnenkort omdraait? Dit gebeurde voor het laatst een slordige 773.000 jaar geleden, terwijl het aardmagnetisch veld doorgaans iedere 200.000 tot 300.000 jaar keert.
Hoe is het magnetische veld gevonden?
Sterrenstelsels bevatten veel stof. Als er een magnetisch veld aanwezig is, dan richten deze stofkorrels zich naar dat veld en wordt het licht dat ze uitzenden gepolariseerd. De lichtgolven trillen in een voorkeursrichting in plaats van willekeurige richtingen. Wetenschappers hebben de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) gebruikt om de gepolariseerde lichtgolven op te vangen en op die manier een magnetisch veld in kaart te brengen. “Dit zou geen enkele andere telescoop zijn gelukt”, meent Geach.
Met dank aan stervorming?
De onderzoekers vermoeden dat de magnetische velden snel zijn ontwikkeld door hevige stervorming in het jonge heelal. Deze velden hebben mogelijk invloed gehad op latere generaties van sterren. In het paper – dat gepubliceerd is in Nature – schrijven de wetenschappers dat er in sterrenstelsel 9io9 duizend keer meer sterren worden geboren dan in onze Melkweg. “Deze ontdekking geeft een nieuwe kijk op de werking van sterrenstelsels”, schrijft ESO-astronoom Rob Ivinson. “De magnetische velden zijn onlosmakelijk verbonden met het materiaal waaruit nieuwe sterren ontstaan.”
