Wetenschappers hebben een onverwachte bondgenoot gevonden in onze strijd tegen de ‘eeuwige chemicaliën’: darmbacteriën.
Onderzoekers van de Universiteit van Cambridge hebben ontdekt dat sommige bacteriesoorten die van nature in onze darmen leven in staat zijn om PFAS te absorberen. Het is hoopgevend nieuws. Het suggereert namelijk dat darmbacteriën wellicht kunnen helpen om de giftige chemicaliën uit onze lichamen te verwijderen. Dat is te lezen in het blad Nature Microbiology.
PFAS staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Het is een verzamelnaam voor duizenden stoffen waarin fluorverbindingen en alkylgroepen voorkomen. PFAS zijn bestand tegen hitte, water en olie en kennen met die aantrekkelijke eigenschappen tal van toepassingen. Zo kun je ze tegenkomen in je waterdichte kleding, de anti-aanbaklaag van je pan en voedselverpakkingen. Maar ze hebben ook één heel vervelende eigenschap: het kan duizenden jaren duren voor poly- en perfluoralkylstoffen volledig zijn afgebroken – vandaar dat PFAS ook wel aangeduid worden als ‘eeuwige chemicaliën’. En doordat het zo lang duurt voor PFAS volledig zijn afgebroken, stapelen ze zich momenteel op in onze leefomgeving. En in ons lichaam. Sommige PFAS verlaten het menselijk lichaam binnen enkele dagen – bijvoorbeeld via urine – maar andere kunnen jaren in het lichaam rondhangen. De aanwezigheid van PFAS in het menselijk lichaam is zorgwekkend, omdat de chemicaliën inmiddels in verband worden gebracht met tal van gezondheidsproblemen, zoals een verminderde vruchtbaarheid en verhoogde kans op bepaalde typen kanker en hart- en vaatziekten. “De realiteit is dat PFAS al in het milieu en in onze lichamen aanwezig zijn en we moeten nu proberen hun impact op onze gezondheid te beperken,” stelt onderzoeker Indra Roux. Wellicht kunnen darmbacteriën daar bij helpen, zo suggereert het nieuwe onderzoek van Roux en collega’s.
Muizen
De wetenschappers baseren hun voorzichtige conclusies onder meer op experimenten met muizen. Daarbij plaatsten ze enkele menselijke darmbacteriën die PFAS kunnen absorberen in de darmen van muizen. Vervolgens waren ze er getuige van dat deze bacteriën de PFAS die de muizen binnenkregen heel snel absorbeerden. Doordat de bacteriën vervolgens tegelijk met de ontlasting het lichaam van de muizen verlieten, werden ook de PFAS die zij hadden geabsorbeerd, uit het lichaam verwijderd.
Harde werkers
Uit de experimenten blijkt dat de bacteriën binnen enkele minuten nadat ze in de darmen van muizen aan PFAS waren blootgesteld tussen de 25 en 74 procent van de PFAS absorbeerden. Het maakte daarbij niet uit om welke absolute aantallen PFAS het ging; dat percentage was vrij constant. Wanneer de bacteriën grotere hoeveelheden PFAS voorgeschoteld kregen, gingen ze harder werken, waardoor toch voortdurend ongeveer hetzelfde percentage PFAS werd geabsorbeerd.
Klonters
Hoewel PFAS bekend staan om hun nadelige gezondheidseffecten, lijken de bacteriën er niet zo van onder de indruk te zijn, zo vertelt onderzoeker Kiran Patil. “We hebben ontdekt dat bepaalde soorten menselijke darmbacteriën een opmerkelijk groot vermogen hebben om PFAS uit hun omgeving op te nemen en deze in klonters in hun cellen op te slaan. Doordat de PFAS zich in deze ophopingen concentreren, lijken de bacteriën zelf beschermd te zijn tegen de giftige effecten ervan.”
Slag om de arm
Het onderzoek wijst er voorzichtig op dat de bacteriën in onze darmen kunnen helpen om PFAS uit ons lichaam af te voeren. Maar de onderzoekers benadrukken hierbij wel dat hun experimenten beperkt zijn gebleven tot muizen; of de bacteriën in de menselijke darmen tot vergelijkbare prestaties in staat zijn, is nog niet direct bewezen. Vervolgonderzoek is dan ook hard nodig.
Probiotica
Toch zijn de onderzoekers voorlopig uitermate in hun nopjes met deze eerste bevindingen. “We hebben nog geen manieren gevonden om PFAS te vernietigen, maar onze resultaten wijzen er nu op dat er wel manieren zijn waarop we ze uit onze lichamen kunnen verwijderen,” aldus Roux. Zo denken de onderzoekers momenteel bijvoorbeeld na over de ontwikkeling van probiotica die het aantal PFAS-absorberende bacteriën in de darmen zou kunnen vergroten.
In afwachting van vervolgonderzoek – en op nog iets langere termijn wellicht ook de probiotica waar onderzoekers nu over nadenken – is er weinig wat we tegen PFAS kunnen doen. “We worden – via water en voedsel – allemaal aan PFAS blootgesteld en de chemicaliën zijn zo wijdverspreid dat ze ook in ons allemaal aanwezig zijn,” aldus onderzoeker Anna Lindell. Het enige wat we volgens de onderzoekers kunnen doen, is zoveel mogelijk voorkomen dat we PFAS tot ons nemen. Bijvoorbeeld door drinkwater goed te filteren en te kiezen voor PFAS-vrije pannen.
