Verrassing: gevreesde superbacterie MRSA is toch niet door de mens gecreëerd

Op jacht naar de oorsprong van de superbacterie komen onderzoekers – heel verrassend – niet uit bij onze antibiotica, maar bij… de egel.

De MRSA-bacterie wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie beschouwd als één van de grootste bedreigingen voor de menselijke gezondheid. Dat komt omdat de superbacterie ongevoelig (resistent) is voor een behandeling met het antibioticum meticilline; een veelgebruikt middel. Lang werd gedacht dat de opkomst van onze antibiotica aan de oorsprong van de antibioticaresistente superbacterie ten grondslag lag. Maar dat blijkt volgens een nieuwe studie verrassend genoeg toch niet het geval.

Antibioticaresistentie
Antibiotica zijn medicijnen die door een arts worden voorgeschreven als je een infectie hebt gekregen veroorzaakt door een bacterie. Het antibioticum doodt vervolgens de bacterie, of remt de groei. Steeds meer bacteriën worden tegenwoordig echter ongevoelig voor antibioticum, waardoor het middel niet meer aanslaat. Deze antibioticaresistentie werd lang beschouwd als een modern fenomeen, aangedreven door het klinische gebruik van antibiotica.

Natuur
De MRSA-bacterie is zoals gezegd resistent voor het antibioticum meticilline, en kan hier dus niet mee worden gedood. Als gevolg hiervan kan de bacterie infecties veroorzaken die moeilijk te behandelen zijn en soms zelfs fatale gevolgen hebben. De superbacterie MRSA houdt de gemoederen dan ook al lange tijd bezig. Omdat bijna alle antibiotica die we tegenwoordig gebruiken in de natuur zijn ontstaan, veronderstellen onderzoekers dat het waarschijnlijk is dat resistentie daartegen ook al in de natuur bestaat. In de afgelopen jaren zijn dan ook al verscheidende dieren aan een inspectie onderworpen. Want komt een bepaald type MRSA misschien ook in de natuur voor?

Egels
Het antwoord daarop is ja. In een nieuwe studie onderzochten wetenschappers de uitstrijkjes van verscheidende egels die zowel in Europa als in Nieuw-Zeeland leven. En maar liefst 60 procent van de onderzochte egels testte positief op een type MRSA die bekend staat als mecC-MRSA.

Schimmel
Naast de bacterie troffen de onderzoekers op de huid van deze dieren ook een schimmel aan, Trichophyton erinacei genaamd. Het is bekend dat deze schimmel bepaalde chemicaliën produceert die bacteriën kunnen doden; een soort antibioticum dus. En toen vielen ineens alle puzzelstukjes op hun plaats. Want het zou goed kunnen dat de antibioticaresistentie van de MRSA-bacterie ontstond doordat hij zij aan zij met de schimmel op de huid van de egel leefde.

Oorsprong
De onderzoekers besloten vervolgens de genen van de op egels aangetroffen mecC-MRSA te sequencen, om zo hun eerste verschijning aan het licht te brengen. “We ontdekten dat ze al in de negentiende eeuw bestonden,” zegt onderzoeker Ewan Harrison. Waarschijnlijk ontstond mecC-MRSA zo’n 200 jaar geleden, rond 1800. En dat is lang voor de introductie van methicilline in 1959. “Onze studie toont dus aan dat niet het gebruik van penicilline aan de oorsprong van de antibioticaresistente superbacterie stond; het was een natuurlijk, biologisch proces,” verklaart Harrison. “We vermoeden dat MRSA is geëvolueerd in een strijd om te overleven op de huid van egels en zich vervolgens via direct contact heeft verspreid naar vee en mensen.”

Waarschuwing
Het betekent dat de gevreesde superbacterie MRSA niet door mensen is gecreëerd, maar dateert van vóór het gebruik van antibiotica in medische en agrarische omgevingen. Antibioticaresistentie kan dus inderdaad ontstaan in de natuur. “Deze studie is een duidelijke waarschuwing,” aldus onderzoeker Mark Holmes. “Als we antibiotica gebruiken, moeten we ze met zorg gebruiken. Er is een heel groot ‘reservoir’ in het wild waar antibioticaresistente bacteriën kunnen overleven. En van daaruit is het een kleine stap naar vee en vervolgens naar de mens.”

De bevindingen zijn volgens de onderzoekers overigens geen reden om bang te zijn voor egels: mensen krijgen zelden infecties met mecC-MRSA. “Bovendien zijn het niet alleen egels die antibioticaresistente bacteriën herbergen – alle dieren in het wild dragen veel verschillende soorten bacteriën, evenals parasieten, schimmels en virussen,” aldus Holmes. “Wilde dieren, vee en mensen zijn allemaal met elkaar verbonden: we delen allemaal één ecosysteem. Het is niet mogelijk om de evolutie van antibioticaresistentie te begrijpen tenzij je naar het hele systeem kijkt.”

Wist je dat…

…minuscule gouddeeltjes mogelijk een verrassend wapen zijn in de strijd tegen antibioticaresistentie? Zelfs de groei van MRSA kan op deze manier doeltreffend geremd worden. Lees hier verder!

Bronmateriaal

"Superbug MRSA arose in hedgehogs long before clinical use of antibiotics" - University of Cambridge

Afbeelding bovenaan dit artikel: monicore via Pexels

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd