Het is een belangrijke stap vooruit in ons begrip over de evolutionaire oorsprong van menselijke spraak en muzikaliteit.
Mensen zijn praatgrage, muzikale ‘dieren’. Maar waarom? Het is een vraag waar onderzoekers zich nog altijd het hoofd over breken. Evolutionaire biologen vermoeden dat een gevoel voor ritme bij ons vermogen om te praten en muziek te maken essentieel is. In een nieuwe studie komen onderzoekers tot een opmerkelijke ontdekking. Want je zou het misschien niet gelijk denken, maar zeehonden blijken tevens natuurtalenten als het op ritme aankomt.
Vocaal leren
Mensen kunnen leren praten omdat we heel goed zijn in het imiteren van geluiden; iets dat ook wel ‘vocaal leren’ wordt genoemd. Kijken we echter in het dierenrijk, dan moeten we concluderen dat vocaal leren uiterst zeldzaam is. Er bestaan echter wel soorten die hiertoe in staat zijn, denk aan walvissen, olifanten en… zeehonden. En dus besloten onderzoekers in een nieuwe studie de ritmische vaardigheden van zeehonden te testen.
Pieterburen
Het team voerde experimenten uit met in totaal twintig eenjarige zeehonden uit het Nederlandse Zeehondencentrum Pieterburen. De dieren waren voorafgaand aan de experimenten niet getraind. Allereerst creëerden de onderzoekers reeksen van verschillende geluiden die zeehonden maken. Deze varieerden in tempo (snel of langzaam, zoals de beat per minuut in muziek), lengte (kort of lang, zoals de duur van de muzieknoten) en regelmaat (regelmatig of onregelmatig, zoals een metronoom versus het ritme van een vrije jazz). Zouden de jonge zeehonden op deze ritmische patronen reageren?
De onderzoekers bestudeerden hoe vaak de zeehonden hun hoofd draaiden om naar de geluidsbron achter zich te kijken. Dergelijk kijkgedrag geeft aan of dieren een stimulus interessant vinden. En wat blijkt? De zeehonden keken vaker wanneer vocalisaties langer, sneller of ritmisch regelmatig waren. Dit suggereert dat de zeehonden – zonder training en beloning – spontaan onderscheid kunnen maken tussen verschillende ritmes en dus een bijzonder goed gevoel voor ritme hebben.
Gevoel voor ritme
Het is verrassend. Voor het eerst hebben onderzoekers nu bewijs gevonden van een vocaal lerend zoogdier – afgezien van de mens – dat ritmische patronen herkent. “We weten dat onze naaste verwanten, niet-menselijke primaten, moeten worden getraind om op ritmes te reageren,” legt onderzoeker Laura Verga uit. “En zelfs als ze getraind zijn, vertonen ze heel andere ritmische capaciteiten dan wij. Maar nu hebben we een ander zoogdier ontdekt, naast onszelf, dat vocaal lerend is en gevoel voor ritme heeft. En net als bij menselijke baby’s ontstaat hun ritmeperceptie al vroeg in het leven, is robuust en vereist geen training. Dit is een belangrijke stap vooruit in ons begrip over de evolutionaire oorsprong van menselijke spraak en muzikaliteit, iets dat nog steeds mysterieus is.”
We weten dat sommige dieren het gevoel voor ritme met de mens delen. Denk bijvoorbeeld aan bepaalde zangvogels. Toch is het een zeldzame eigenschap in het dierenrijk. De volgende stap is om te achterhalen of zeehonden ook ritme in de geluiden die andere dieren maken – of zelfs in abstracte geluiden – herkennen. Daarnaast rijst de vraag of ook andere zoogdieren over dezelfde vaardigheden beschikken. Zijn zeehonden speciaal, of bestaan er meer zoogdieren met een goed gevoel voor ritme? Uiteindelijk hopen wetenschappers door dit verder te onderzoeken de puzzel over de ontstaansgeschiedenis van menselijke spraak en de oorsprong van ons muzikale talent op te kunnen lossen.
