Een verbluffende nieuwe Hubble-opname van het balkspiraalstelsel NGC 685 onthult jonge sterren en roze stervormingsregio’s. Met een tweede ultraviolet opname en een uitleg van diens ‘SAc’-classificatie via het Hubble–de Vaucouleurs-diagram, nemen we je mee in de wereld van deze 74.000 lichtjaar brede verre buur van ons.
Ongeveer 64 miljoen lichtjaar bij ons vandaan, in het sterrenbeeld Eridanus (voornamelijk vanaf het zuidelijk halfrond te aanschouwen), prijkt het balkspiraalstelsel NGC 685. Dankzij de Hubble ruimtetelescoop zien we nu in ongekend detail hoe zijn spiraalarmen vol jonge sterren zit en veel roze stervormingsregio’s tonen. In dit “ruimtefoto van de week”-artikel vergelijken we deze recente foto met een eerdere, in ultraviolet belichte opname van dit sterrenstelsel, duiden we de morfologie – de vorm van het stelsel – en plaatsen daarmee NGC 685 in de Hubble–de Vaucouleurs-classificatie.
De nieuwste Hubble-opname van NGC 685
NGC 685 is een sterrenstelsel die zich bijna ‘face-on’ toont, dus van bovenaf gezien. Een korte centrale balk, omringd door twee brede, grillige armen, is bezaaid met talloze blauwe sterclusters en roze H II-regio’s (regio’s met waterstof emissies, duidend op actieve stervorming). Vooral onderaan steekt een felroze gasbel sterk af: een kortstondige gloeiwolk rond hete, jonge sterren. Ondanks deze vele stervormingsgebieden zet NGC 685 jaarlijks niet meer om dan ongeveer 0,42 zonsmassa’s aan stof en gas in nieuwe sterren, relatief weinig voor een sterrenstelsel van deze grootte.
Eerdere UV-gekleurde opname
Een oudere Hubble-opname benadrukt de ultraviolet component. Hierin zijn de jongste sterren nog feller schijnende, terwijl roodachtige gasfilamenten nuance aanbrengen. Deze UV-beelden zijn essentieel om de evolutie van sterclusters te begrijpen: jonge sterren schitteren in ultraviolet, waardoor astronomen stervormingsprocessen diep in stoffige wolken kunnen volgen.
NGC 685: fysieke eigenschappen en ontdekking
Het stelsel werd op 3 oktober 1834 ontdekt door John Herschel. Met een diameter van ongeveer 74.000 lichtjaar is het stelsel iets meer dan de helft van onze Melkweg. NGC 685 staat onder een kleine hoek (inclinatiewaarde 23°) naar ons toe, waardoor we de spiraalstructuur bijna loodrecht aanschouwen. De H II-regio’s (stervormingsregio’s) langs de zuidoost rand wekken de indruk van een nevenstelsel, maar het zijn simpelweg massieve stervormingsgebieden. In het hart schuilt vermoedelijk een superzwaar zwarte gat met een massa van ergens tussen de 7,6 en de 40 miljoen zonsmassa’s (een flinke range, lastig om beter te schatten, op basis van de hoeken van de spiraalarmen).
Classificatie: balkspiraal (SAc) op de Vaucouleurs-schaal
NGC 685 valt in de klasse SAc: een gebalkte (SA) spiraal sterrenstelsel met losgeslagen, brede armen. Dit label komt uit de uitgebreide Hubble–de Vaucouleurs-sequentie, een classificatiesysteem voor sterrenstelsels zoals men deze aanschouwt, waarin:
-
SA versus SB onderscheidt of er een zwakke dan wel sterke uiting van een balkstructuur in het stelsel te vinden is.
-
(r) versus (s) geeft aan in hoeverre er ringstructuren aanwezig zijn (hier: s = zonder ring).
-
a–d de mate waarin de armen van het stelsel ‘loskomen’ of gewonden staan (hier: c = losse, onscherpe winding).
Het diagram – vaak getekend als een soort vork – ordent sterrenstelsels langs drie assen: de balk-uiting (SA ↔ SB), de ringvariëteit ((r) ↔ (s)) en de arm-winding (a tot d).
Slot
De nieuwste Hubble-foto van NGC 685 biedt niet alleen een kleurrijk schouwspel van jonge sterren en kosmisch gas, maar versterkt ook de waarde van morfologische classificatie in het begrijpen van galactische evolutie. Van zichtbaar licht tot ultraviolet en van balkspiraal tot SAc-type, NGC 685 illustreert hoe moderne telescopen en klassiekerschema’s elkaar versterken. Kijk volgende week weer voor een nieuw kosmisch portret!
Wil je de foto van Hubble op zeer hoge resolutie downloaden en bekijken, klik dan hier. Of bekijk de foto in ESA Skyview door hier te klikken. Wil je de foto als video (panning-video) bekijken, klik dan hier.
