Nieuwe ervaringen opdoen, nieuwe spullen kopen, als het maar nieuw is, is het goed, denken we soms. Maar eigenlijk doen we vaak liever wat we al kennen, zeker als het einde nadert.
Dit geldt zeker niet alleen voor mensen die nog maar kort te leven hebben, ook als je simpelweg nog maar een paar dagen vakantie hebt, of het einde van een mooie dag nadert doe je waarschijnlijk liever iets vertrouwds dan dat je op zoek gaat naar nieuwe ervaringen. Dat blijkt uit een studie bestaande uit acht experimenten met bijna 6000 deelnemers.
Een verrassende conclusie: eerder onderzoek wees juist uit dat mensen de voorkeur geven aan nieuwe, spannende ervaringen. Ze kijken bijvoorbeeld liever een film die ze nog niet gezien hebben dan eentje die ze al kennen. Maar die vlieger gaat dus niet altijd op. Als mensen denken dat het einde – wat voor einde dan ook – nadert, kiezen ze liever voor een oude favoriet, die veel betekenis voor hen heeft, stellen de psychologen van de University of Chicago.
Oud boek
In het eerste experiment vroegen de onderzoekers ruim duizend deelnemers wat ze het liefste deden: een nieuw boek lezen of een oud lievelingsboek en een nieuwe stad bezoeken of een bekende waar ze dol op zijn. De helft van de groep moest simpelweg een keuze maken, de andere helft moest zich voorstellen dat het voorlopig de laatste keer zou zijn dat ze tijd hadden om een stad te bezoeken of een boek te lezen. En inderdaad: de groep voor wie het de laatste keer zou zijn, koos vaker voor bekende activiteiten dan de controlegroep.
Restaurantbon
In de volgende experimenten gingen de onderzoekers verder dan hypothetische vragen: hoe zouden de deelnemers reageren in het echte leven? Ze kregen bijvoorbeeld een cadeaukaart voor een restaurant die binnen een maand gebruikt moest worden. De helft van de groep moest nagaan hoeveel tijd ze hadden om uit eten te gaan en wat hen zou tegenhouden. De andere helft kreeg de kaart gewoon in de hand gedrukt. Vervolgens kwam weer de vraag: wil je de cadeaubon besteden in een restaurant waar je al eens bent geweest of in een nieuw restaurant. Maar liefst twee derde van de deelnemers in het ‘eindige scenario’ koos ervoor om naar een bekend restaurant te gaan. In de controlegroep wilde meer dan de helft naar een nieuwe eetgelegenheid.
Persoonlijke betekenis
“Het meest verrassende resultaat kwam uit het zevende experiment. Dat toonde aan waaróm mensen voor de vertrouwde optie kozen: ze wilden eindigen met iets dat voor hen persoonlijke betekenis had”, legt onderzoeker Yuji Katsumata Winet uit in gesprek met Scientias.nl. “Dit is opmerkelijk omdat je aan de ene kant zou denken dat mensen voor iets nieuws kiezen, omdat ze de best mogelijke ervaring willen, ondanks het risico dat dit niet lukt. En toch vonden wij het tegenovergestelde: mensen kiezen voor vertrouwdheid.”
“Aan de andere kant zou je denken dat het naderende einde mensen richting een vertrouwde activiteit trekt, omdat ze willen dat de ervaring leuk genóég is. Ze zijn niet bereid het risico te nemen dat het tegenvalt. Maar ook dat bleek niet waar te zijn”, vertelt de onderzoeker. “Wij ontdekten dat mensen voor bekende ervaringen kiezen, omdat die persoonlijk meer voor hen betekenen. Ze kozen niet om praktische maar om symbolische redenen voor de vertrouwde optie.”
Mooi afsluiten
“Onze bevindingen brengen dus nuance aan in wat mensen echt bedoelen als ze zeggen dat ze iets mooi willen afsluiten”, zegt Winet. “Eindes laten mensen nadenken over wat persoonlijk belangrijk voor hen is. Een goede afsluiting is psychologisch gezien zinvol. En in de meeste gevallen zijn oude favorieten betekenisvoller dan spannende nieuwe dingen.”
Wat belangrijk is om te benadrukken volgens de onderzoeker, is dat de conclusies ook gelden voor kleine alledaagse eindes. “Mensen denken bij een naderend einde vaak aan grote dramatische momenten, zoals het leven dat eindigt, maar we ervaren eigenlijk continu kleine tijdelijke eindes. Denk aan de laatste week van de zomer, de laatste dagen van een vakantie of de dag voordat je dieet begint. We zien de kleine eindes die we onderzocht hebben als een minder extreme versie van de grote eindes. De voorspelling is dat de neiging om vertrouwde ervaringen te kiezen nog sterker is bij belangrijkere eindes, zoals het einde van het leven.”
Weg met de bucketlist
Zijn collega Ed O’Brien wijst erop dat het onderzoek zo interessant is, omdat het “ingaat tegen het idee van een bucketlist, waarbij mensen als ze het einde van hun leven naderen dingen gaan doen, die ze altijd al wilden, maar nooit hebben gedaan. In deze meer alledaagse eindige situaties lijken mensen juist het tegenovergestelde te willen doen. Ze willen eindigen met iets wat ze al kennen.” Dat kan belangrijk zijn voor mensen die in zo’n situatie zitten: misschien voelen ze zich wel beter door juist betekenis te geven aan het oude vertrouwde.
Het onderzoek kan mensen ook helpen om hun tijd beter in te delen. Als het einde van je vakantie nadert, kun je bijvoorbeeld beter een oude favoriete activiteit ondernemen dan iets nieuws gaan doen. In het algemeen zou je misschien eens na kunnen denken over welke ervaringen echt belangrijk voor je zijn. En die wat vaker op het program zetten.
Herhalen is leuk
“Mensen zijn geneigd om iets nieuws te willen doen. Nieuwe dingen lijken meer opwindend en stimulerend, terwijl vertrouwde dingen saai worden als je ze vaker doet. Daarom kiezen mensen vaker voor nieuwe, spannende dingen”, legt Winet uit. Maar de onderzoeker wijst op een andere studie van O’Brien die aantoont dat mensen onderschatten hoe veel plezier ze beleven aan het herhalen van oude ervaringen. “Mensen denken dat ze geen plezier meer halen uit iets dat ze al een keer hebben gedaan en realiseren zich niet hoeveel meer ze nog kunnen genieten van het herhalen van een ervaring. Het continu najagen van nieuwe dingen kan dan ook een fout zijn. Mensen zijn gelukkiger dan ze denken als ze vertrouwde ervaringen herhalen.”
Duurzame consumptie
Maar de resultaten kunnen ook breder worden gebruikt. “Mensen aansporen tot herhaalde consumptie door de nadruk te leggen op het einde of de laatste kans van iets, zou op subtiele wijze duurzame consumptie kunnen aanmoedigen. Zo wordt de verspilling verminderd, die onmiskenbaar ontstaat door het eeuwige zoeken naar nieuwe dingen”, aldus Winet.
“In een wereld waarin duurzame consumptie steeds belangrijker wordt, moeten we mensen aanmoedigen om te herhalen en te hergebruiken, in plaats van steeds naar nieuwe wegwerpproducten en ervaringen te grijpen. Mensen zullen eerder voor het oude vertrouwde kiezen als je ze op de een of andere manier ervan kunt overtuigen dat het einde van een actie of aanbieding nadert.”
Dat kan heel simpel door bijvoorbeeld het winkelend publiek erop te wijzen dat het einde van het modeseizoen eraan komt. “Het kan ertoe leiden dat mensen minder nieuwe kleding kopen en meer geneigd zijn hun oude kleding vaker te dragen. Het kan ook de aankoop van tweedehands kleding stimuleren in plaats van fast fashion.” En het is nog beter voor de portemonnee ook.
Je kunt je dus een heleboel geld en moeite besparen: nieuwe dingen zijn veel minder leuk dan je denkt.
