En dat is zeker niet de eerste keer!
Aan de oostkust van Antarctica vinden we de Conger-ijsplaat: een op het water rustende ijsmassa die ontstaan is op de plek waar de Conger-ijsplaat de zee in stroomt. De ijsplaat heeft het al decennia op rij moeilijk; satellietbeelden onthullen dat deze de laatste tientallen jaren flink kleiner is geworden. En vorige maand werd bekend dat de ijsplaat – toch nog tamelijk onverwacht – compleet uiteen is gevallen.
Eiland
Het is altijd treurig om op satellietbeelden te zien hoe machtige ijsplaten verpulveren. Maar als het om de Conger-ijsplaat gaat, lijken de treurige satellietbeelden nog een verrassing voor ons in petto te hebben. Zo lijkt op de beelden een ons tot voor kort onbekend eilandje op te duiken.
Consistent
Het met ijs bedekte eilandje zou onderdeel uit hebben gemaakt van de machtige Conger-ijsplaat. Toen die ijsplaat uiteenviel en de brokstukken ervan waren weggedreven of gesmolten, bleef een opvallend cirkelvormig restje ijs moedig standhouden. Het werd niet kleiner en de vorm veranderde niet – zelfs niet toen grote ijsbergen die door het uiteenvallen van de ijsplaat waren ontstaan er tegenaan botsten.
Het leidt onderzoekers tot de voorzichtige conclusie dat het een eilandje moet zijn. Dat wordt verder onderschreven door het feit dat dit moedig standhoudende stukje ijs opvallend hoog is; het zou in ieder geval deels tot wel 35 meter boven de zeespiegel uitsteken.
IJseiland
Voor nu vermoeden onderzoekers dat het om een ‘ijseiland’ gaat: een grote, zware ijskap die stevig op een onder de zeespiegel schuilgaande berg verankerd is. Op dit moment lijkt die ijskap prima in staat te zijn om zichzelf in stand te houden. Dat betekent dat de smelt die onder de zeespiegel plaatsvindt, gecompenseerd wordt door de sneeuw die op het eiland valt. Het is echter niet bewezen dat dat zo blijft, zo stelt onderzoeker John Gibson, werkzaam bij de Australian Antarctic Division. Zo kan de ijskap – bijvoorbeeld doordat de sneeuwval minder wordt – gaandeweg dunner worden en wegdrijven. “Het eiland zonder naam is een min of meer permanent verschijnsel in het landschap, maar op een dag kan het ijs loskomen van het onderliggende gesteente en een ijsberg worden.” En dan zijn we het eiland – dat alleen bij gratie van het ijs dat op de onderzeese berg rust bestaat – dus kwijt.
Kandidaat
Het is belangrijk om te benadrukken dat het eiland zonder naam vooralsnog een kandidaat-eiland is; hoewel satellietbeelden er sterk op wijzen dat direct onder het ijs vaste grond schuilgaat, is dat niet bewezen. “Om echt zeker te zijn, moet je er een schip naast leggen en zoeken naar onderliggend gesteente en misschien ook de dikte van het ijs vaststellen met behulp van een radarsysteem,” stelt glacioloog Christopher Shuman, werkzaam bij NASA’s Goddard Space Flight Center. Dat gezegd hebbende, is ook hij er reeds wel redelijk van overtuigd dat we hier met een eiland te maken hebben. Zo wijst hij er opnieuw op dat satellietmetingen uitwijzen dat het oppervlak ervan ver boven de zeespiegel uittorent.
Het zou bovendien niet voor het eerst zijn dat onderzoekers met het optrekken van ijsplaten op nieuwe eilanden stuiten. Zo werd in 2020 nog het eiland Sif (zie afbeeldingen hieronder) ontdekt. “Het eiland was in het verleden bedekt door een ijsplaat: gletsjerijs dat richting de oceaan is gestroomd en op het water is gaan drijven,” zo vertelde Julia Wellner toen aan Scientias.nl. “Het eiland lag altijd al boven de zeespiegel, maar we hebben het nooit gezien, omdat het onder het ijs lag. De ijsplaat heeft zich in de laatste jaren echter teruggetrokken, waardoor het eiland bloot is komen te liggen.” En jaren daarvoor werd ook in de wateren die ooit het domein waren van de inmiddels compleet verdwenen Larsen B-ijsplaat een nieuw eilandje ontdekt, dat later zelfs een officiële naam kreeg: IJsbreker Eiland.
After being the first visitors, we can now confirm that Sif Island is made of granite and that it is covered by remnant ice shelf, and a few seals. Photos by CD Hillenbrand (BAS) and Laura Taylor (UH). @glacierthwaites @glacieroffshore @GAViglione #nbp2002 @BAS_News @UHEAS pic.twitter.com/dtWtdI95tL
— Julia Smith Wellner (@houston_wellner) February 23, 2020
Of ook het vermeende eilandje dat nu voor de kust van Antarctica is ontdekt een eigen naam verdient, is dus nog even afwachten. Wat voor onderzoekers zoals Wellner wel vaststaat, is dat het weinig aannemelijk lijkt dat het eilandje de hekkensluiter is in een reeks van recent door wegkwijnende ijsplaten blootgelegde eilanden. “Het is zeker mogelijk dat er doordat het ijs zich steeds sneller terugtrekt, meer nieuwe eilanden worden ontdekt.”
