Het mysterie van het verdwenen sterrenstelsel M102

Hoe ziet een sterrenstelsel er van de zijkant uit? De ruimtefoto van de week laat het zien.

De Hubble-ruimtetelescoop maakte in 2016 deze prachtige foto van NGC 5866, ook wel bekend als Messier 102. Dit lensvormige stelsel is 45 miljoen lichtjaar van de aarde verwijderd en zien we vanaf de zijkant. In NGC 5866 zijn circa honderd miljard sterren te vinden. In vergelijking: onze eigen Melkweg is uit ten minste 200 miljard sterren samengesteld.

Welk sterrenstelsel is M102?
De Franse astronoom Charles Messier bracht in de achttiende eeuw een boek uit met daarin een groep van 110 astronomische objecten. Deze Messier-catalogus is wereldberoemd geworden en alle grote sterrenstelsels hebben een plekje in dit boek. Zo is het Andromedastelsel terug te vinden als M31. Er is echter veel onduidelijkheid over object M102. In 1781 observeerde de Franse astronoom Pierre Méchain M102 en dit object werd door Messier toegevoegd aan de catalogus. Helaas vergat Messier coördinaten toe te voegen, waardoor het onzeker is welk object M102 is. Méchain gaf later toe dat hij fout zat en dat M102 hetzelfde object was als M101. Het zogenoemde Windmolenstelsel zou dus twee keer in de catalogus staan, als M101 en M102. Maar is dat echt zo? Tegenwoordig gaan astronomen er van uit dat M102 in feite NGC 5866 is. Dit sterrenstelsel voldoet namelijk aan de beschrijving van Méchain (“nevel zonder sterren, lichtzwak en vrij groot, namelijk 6 tot 7 inch in diameter, tussen de linkerhand van sterrenbeeld Ossenhoeder en de staart van Grote Beer”) en de coördinaten komen overeen met die in de handgeschreven aantekeningen van Messier.

Op de foto is de donkere stofband duidelijk te zien. Achter de donkere stofband is een heldere blauwe schijf zichtbaar, die buiten de stofbanden doorschiet. In deze schijf bevinden zich veel sterren. In het centrum van het sterrenstelsel zie je een kleine rode uitstulping. Dit is de kern van NGC 5866. Tenslotte hangt er een zweem van licht rondom het sterrenstelsel. Dit is de halo. De halo is een bolvormige ruimte met veel sterren en (bolvormige) sterrenhopen. De dichtheid is veel lager dan in de spiraalarmen en dit verklaart waarom de halo minder fel is dan de blauwe schijf. Leuk weetje over sterren in de halo: zij draaien niet om het middelpunt van een sterrenstelsel heen, terwijl de sterren in de spiraalarmen dit wel doen.

Op de foto zijn tientallen andere sterrenstelsels zichtbaar. Dit zijn sterrenstelsels die miljoenen of zelfs miljarden lichtjaren verder van ons verwijderd zijn dan NGC 5866. Aan de andere kant zijn er ook sterren op de foto te zien die veel dichter bij de aarde staan. De grootste ster is in de rechterbovenhoek te zien.

De afgelopen decennia hebben ruimtetelescopen en satellieten prachtige foto’s gemaakt van nevels, sterrenstelsels, stellaire kraamkamers en planeten. Ieder weekend halen we één of meerdere indrukwekkende ruimtefoto uit het archief. Genieten van alle foto’s? Bekijk ze op deze pagina.

Bronmateriaal

"ACS image of NGC 5866" - NASA

Afbeelding bovenaan dit artikel: Hubble

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd