Nog niet eens zo heel lang geleden was Groenland écht groen. Een nieuwe studie komt voor het eerst met direct bewijs dat niet alleen de randen van de ijskap waren gesmolten, maar dat ook het midden een soort groene toendra was.
Onderzoekers onder leiding van de Amerikaanse University of Vermont keken opnieuw naar een paar centimeter sediment van de bodem van een ruim 3,2 kilometer diepe ijskern, die in 1993 in het midden van Groenland was uitgeboord. De kern, genaamd GISP2, lag dertig jaar lang opgeslagen ergens in Colorado. Nu hebben de onderzoekers in de aarde wilgenhout, overblijfselen van insecten, schimmels en zelfs een papaverzaadje gevonden.
Van kwaad tot erger
“Deze fossielen zijn prachtig”, reageert Paul Bierman van de universiteit in Vermont. “Maar het gaat van kwaad tot erger”, verwijst hij naar de klaarblijkelijk nog grotere impact van de opwarming op het smelten van de Groenlandse ijskap. Het ijs van Groenland is ooit tijdens een eerdere warme periode helemaal weggesmolten. Waarschijnlijk is dit binnen de laatste miljoen jaar nog gebeurd, wat duidelijk maakt dat de gigantische ijskap fragieler is dan tot nu toe gedacht.
Want als er ooit midden op het eiland planten en bomen groeiden, dan moet de rest van het land ook grotendeels gesmolten zijn geweest. “En waarschijnlijk vele duizenden jaren lang”, aldus Bierman, omdat er ook sprake is van bodemvorming en een compleet ecosysteem. “Deze nieuwe studie bevestigt dat de zeespiegel flink is gestegen in een tijd waarin de oorzaken van de opwarming niet bijzonder extreem waren”, oordeelt Richard Alley, een belangrijke klimaatwetenschapper van Penn State University. “Het is een waarschuwing voor de schade die we kunnen veroorzaken als het klimaat blijft opwarmen.”
Koop geen strandhuis
De zeespiegel stijgt tegenwoordig ruim 2,5 centimeter per tien jaar. “En het gaat steeds sneller”, zegt Bierman. Waarschijnlijk staat het water tegen het eind van deze eeuw, als de kinderen van vandaag opa en oma zijn, enkele meters hoger. En als we de uitstoot van broeikasgassen niet drastisch verminderen, stijgt door het bijna volledig smelten van het Groenlandse ijs in de komende honderden tot duizenden jaren de zeespiegel met zo’n 7 meter. “Kijk naar Boston, New York, Miami, Mumbai of kies je kuststad overal ter wereld en voeg 6+ meter zeespiegelstijging toe”, zegt Bierman. “Het gaat onder water. Koop geen strandhuis.”
In 2016 onderzochten onderzoekers van Columbia University al gesteente uit de bodem van dezelfde ijskern uit 1993. Daarover publiceerden ze een destijds controversiële studie die stelde dat de huidige Groenlandse ijskap niet ouder kon zijn dan 1,1 miljoen jaar en dat er tijdens het Pleistoceen, dat 2,7 miljoen jaar geleden begon, lange ijsvrije periodes waren. Daarbij schreven ze dat als het ijs uit de ijskern gesmolten was, dat voor 90 procent van Groenland gold. Dit was de eerste keer dat het idee dat Groenland al miljoenen jaren bevroren is, als een soort onwrikbare vesting van ijs, onderuit werd gehaald.
De muren wankelden al langer
Een paar jaar later, in 2019, onderzocht Bierman samen met een internationaal team een andere ijskern die bij de kust van Groenland in 1960 was uitgeboord. Ook toen waren ze verbijsterd doordat ze twijgen, zaden en overblijfselen van insecten vonden aan de onderkant van de kern. Het bewees dat het ijs daar in de afgelopen 416.000 jaar nog gesmolten was. Met andere woorden, de muren van de ijsvesting waren veel recenter nog bezweken dan voorheen mogelijk werd geacht.
“Toen we die ontdekking deden, dachten we: wat zit er aan de onderkant van GISP2?” aldus Bierman. “Hoewel het ijs en gesteente in die kern uitgebreid bestudeerd zijn, heeft niemand naar de 7,6 centimeter onderaan gekeken om te zien of het grond is en of het planten- of insectenresten bevat.” Dus vroeg hij een monster aan van de bodem van de GISP2-kern, die wordt bewaard in de National Science Foundation Ice Core Facility in Lakewood, Colorado.
Kleine boompjes
En nu biedt zijn onderzoek de bevestiging dat de hypothese uit 2016 over een fragiel Groenland klopt. De studie baart ook zorgen, omdat hij aantoont dat het eiland bovendien lang genoeg warm was om een compleet toendra-achtig ecosysteem te laten ontstaan, mogelijk met kleine boompjes op een plek waar het ijs tegenwoordig meer dan 3 kilometer dik is. “We hebben nu direct bewijs dat niet alleen het ijs weg was, maar dat daar ook planten en insecten leefden”, zegt Bierman. “En dat is onweerlegbaar. Je hoeft niet te kijken naar berekeningen of modellen.”
Onderzoeker Halley Mastro is onder de indruk van de studie. “Het was verbazingwekkend”, vertelt ze. “Onder de microscoop, zagen we in feite een venster naar een toendralandschap.” Mastro vond sporen van mos, wilgenknopluis, het oog van een insect “en toen vonden we ook nog Arctische papaver, al was het slechts één zaadje. Dat is een klein bloemetje dat zich heel goed aanpast aan de kou.” Maar niet goed genoeg. “Het maakt duidelijk dat het Groenlandse ijs gesmolten was en er aarde lag, omdat papavers niet op kilometers ijs groeien”, besluit Mastro.
