De bekende suikervervanger erythritol is waarschijnlijk een stuk minder onschuldig dan ie lijkt.
Om de inname van suiker en calorieën te verminderen, worden in sommige voedingsmiddelen en dranken kunstmatige zoetstoffen toegevoegd. Een bekende zoetstof is erythritol. De stof zou niet schadelijk zijn voor de gezondheid en is bovendien veilig verklaard door de Europese autoriteit voor voedselveiligheid. Toch slaan wetenschappers nu alarm. Want in een nieuwe studie hebben ze een mogelijk verband ontdekt tussen deze veelgebruikte zoetstof en hartaandoeningen.
Erythritol
Erythritol wordt vaak gezien als een ‘natuurlijk product’. Dat komt omdat het van nature voorkomt in voeding, zoals fruit, gefermenteerde producten en bepaalde paddestoelen. Het wordt bovendien verkregen door fermentatie van maïs. Hoewel dat allemaal vrij onschuldig klinkt, is de stof veel kunstmatiger dan ie lijkt. “Hoewel het in sommige soorten fruit zit en het zelfs door ons eigen lichaam wordt aangemaakt, gaat het in dit geval maar om hele kleine beetjes,” legt onderzoeker Stanley Hazen in gesprek met Scientias.nl uit. “Erythritol, dat vrijwel geen calorieën bevat, wordt met name gebruikt om bewerkte voedingsmiddelen zonder suiker toch zoet te maken. In dit geval gaat het om concentraties die duizenden tot zelfs miljoenen keren hoger zijn dan in de natuur. Omdat het in zulke hoge concentraties wordt gebruikt, wordt erythritol beschouw als een kunstmatige zoetstof.”
Zoals gezegd worden zoetstoffen toegevoegd aan met name suikervrije producten om ze wat zoeter te maken. Je vindt ze bijvoorbeeld in light dranken, maar ook in suikervrije ontbijtkoek en zoetjes. Sommige zoetstoffen komen uit de natuur (een bekend voorbeeld is stevia, dat gewonnen wordt uit de steviaplant). Anderen worden industrieel gemaakt (zoals het bekende aspartaam). Omdat zoetstoffen – ongeacht of ze nu uit de natuur of de fabriek komen – toevoegingen zijn, worden ze vaak aangeduid met een E-nummer. Dat E-nummer krijgen zoetstoffen pas als ze – na gedegen onderzoek – veilig zijn bevonden door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid.
Hoewel de suikervervanger als veilig is bestempeld, is er eigenlijk nog weinig onderzoek gedaan naar de gezondheidseffecten op lange termijn. “Zoetstoffen zoals erythritol zijn de afgelopen jaren snel in populariteit toegenomen, maar er moet meer diepgaand onderzoek worden gedaan naar hun langetermijneffecten,” benadrukt Hazen.
Studie
En dus voegde hij daad bij het woord. In een nieuwe studie testte Hazen samen met zijn collega’s het bloed van meer dan 4000 Amerikanen en Europeanen. Na een grondige analyse ontdekten ze dat degenen met hogere erythritolspiegels een verhoogd risico liepen op een hartaanval en beroerte. “Onze studie toont aan dat wanneer deelnemers een met erythritol gezoete drank consumeren, dit kan leiden tot aanzienlijk verhoogde waardes, die dagenlang aantoonbaar blijven,”aldus Hazen. “Het gaat in dit geval om verhoogde niveaus die ver boven de drempel van het stollingsrisico uittorenen.”
Plakkerig
Erythritol wordt slecht door het lichaam gemetaboliseerd. In plaats daarvan komt het in de bloedbaan terecht en verlaat het lichaam via urine. Maar terwijl het door de vaten reist, brengt het daar wel schade aan. “Het maakt onze bloedplaatjes plakkeriger en vatbaarder voor stolsels,” legt Hazen desgevraagd uit. En dat is best zorgelijk. Dat bloedplaatjes namelijk naar behoren functioneren, is essentieel. “Bloedplaatjes hebben een belangrijke taak bij het stoppen van bloedingen,” vertelt Hazen. “Ze zijn de eerste circulerende cel die helpt de bloedstroom op de plaats van de verwonding te stoppen. Maar door erythritol worden deze bloedplaatjes als het ware hyperreactief.”
Doodsoorzaak
Het betekent dat er mogelijk een verband bestaat tussen een verhoging van erythritolspiegels en een verhoogd stollingsrisico. En dat verhoogt op zijn beurt weer de kans op hart- en vaatziekten. Het is een alarmerende ontdekking. “Het is bekend dat hartaandoeningen wereldwijd de belangrijkste doodsoorzaak zijn,” zegt Hazen. “We moeten ervoor zorgen dat het voedsel dat we eten geen verborgen bijdragen levert.”
Groter risico
Wat daarnaast verontrustend is, is dat zoetstoffen vooral worden aanbevolen als alternatief voor suiker voor mensen met overgewicht, of mensen met stofwisselingsziekten, zoals diabetes en hartaandoeningen. Degenen die dus de meeste zoetstoffen consumeren, zijn dus waarschijnlijk de mensen die al het grootste risico op een hartaanval en beroerte lopen. De onderzoekers pleiten dan ook voor verder onderzoek. “Het is belangrijk dat er verdere studies worden uitgevoerd om de langetermijneffecten van kunstmatige zoetstoffen in het algemeen, en erythritol in het bijzonder, beter te bestuderen,” zo schrijven ze in hun studie. “Het is belangrijk om te begrijpen in hoeverre de zoetstof de kans op een hartaanval en beroerte vergroot, met name bij mensen die al een hoger risico op hart- en vaatziekten lopen.”
Zoetje of suikerklontje?
Overigens is het niet voor het eerst dat zoetstoffen negatief in de schijnwerpers staan. Al jaren zijn zoetstoffen onderwerp van discussie. Vorig jaar nog, toonden onderzoekers aan dat sommige zoetstoffen mogelijk kankerverwekkend zijn. En ook nu blijkt wederom uit de bevindingen dat de veiligheid niet kan worden gegarandeerd. Maar waar moet je in het vervolg dan voor kiezen? Een zoetje, of toch een suikerklontje in de koffie? “Op dit moment zou ik mijn patiënten aanraden om suiker of honing te gebruiken, maar met mate,” aldus Hazen.
Suiker
Dat laatste is met name belangrijk. Want ook met suiker kun je beter oppassen. Het is namelijk bewezen dat ook een overmatige inname van suiker niet gezond is. Een teveel aan suiker leidt bijvoorbeeld tot overgewicht, diabetes type 2 en is het in eerdere studies in verband gebracht met slechtere schoolprestaties. En dus raden veel volksgezondheidsinstanties aan om de inname van zoetstoffen en suiker sowieso te beperken.
Al met al laten de onderzoekers zien dat er in ieder geval niet klakkeloos vanuit kan worden gegaan dat kunstmatige zoetstoffen veilige alternatieven voor suiker zijn. “Er zijn meer studies nodig om de risico’s (op lange termijn) die verband houden met de inname van erythritol beter te begrijpen,” zegt Hazen. “Maar tot die tijd kunnen degenen die proberen af te vallen of geen suiker willen eten, beter erythritol vermijden.”
