Mocht de pil de klinische proef goed doorstaan, dan zou het medicijn mogelijk al over vijf jaar op de markt kunnen zijn.
Vrouwen hebben veel keuzes als het gaat over anticonceptie. Denk aan de pil, een anticonceptiepleister, het spiraaltje en ga zo maar door. Mannen hebben behalve een condoom of een vrij permanente sterilisatie maar weinig opties. Het betekent dat vrouwen de meeste verantwoordelijkheid dragen om ongeplande zwangerschappen te voorkomen – iets dat zowel door vrouwen als mannen steeds vaker als onprettig wordt ervaren. En dus is er al jaren de roep om een heuse ‘mannenpil’.
Mannenpil
Wetenschappers proberen al tientallen jaren een effectief oraal anticonceptiemiddel voor mannen te ontwikkelen. Tot op heden zijn er echter nog steeds geen goedkeurde pillen op de markt. Maar waarom kent de weg naar de ‘mannenpil’ zoveel hobbels? “De meeste vrouwelijke anticonceptiva richten zich op geslachtshormonen, zoals oestrogeen en progesteron,” legt onderzoeker Md Abdullah Al Noman in een interview met Scientias.nl uit. “Er zijn pogingen gedaan om anticonceptiepillen voor mannen te ontwikkelen die zich richten op het mannelijke geslachtshormoon; testosteron. Dit leidt echter tot vervelende bijwerkingen, zoals gewichtstoename, depressie, verhoogd cholesterol, etc.”
Weinig animo
Omdat mannen niet de gevolgen van een zwangerschap hoeven te ondervinden, zijn er niet veel mannen die gewillig een mannenpil met bijbehorende bijwerkingen slikken. “Dit is een grote belemmering voor het ontwikkelen van een anticonceptiemiddel voor mannen,” stelt Al Noman. “Daarom proberen we niet-hormonale anticonceptiepillen te ontwikkelen om hormonale bijwerkingen te voorkomen.”
Dat er een mannenpil verschijnt, is niet alleen belangrijk om het aantal keuzemogelijkheden voor mannen uit te breiden. Het aantal ongeplande zwangerschappen ligt momenteel een stuk lager dan 50 jaar geleden. Toch hebben de anticonceptiemethoden voor vrouwen die de afgelopen 20 jaar op de markt verschenen zijn dit niet veel verder omlaag gebracht. Wereldwijd gezien is de helft van alle zwangerschappen onbedoeld. Dit resulteert aan de ene kant in een abortus met grote medische, financiële en fysiologische consequenties, maar draagt ook bij aan de overbevolking. Dit wijst erop dat de op dit moment beschikbare anticonceptiemiddelen niet afdoende zijn. De mannenpil zou daarom ook gezien kunnen worden als een extra optie om het aantal ongeplande zwangerschappen nog verder terug te dringen.
Al Noman heeft met zijn team een belangrijke stap gezet. Om een niet-hormonale mannenpil te ontwikkelen, richtten ze zich op een eiwit dat met een moeilijk woord de retinoïnezuurreceptor alfa (RAR-α) wordt genoemd. Dit eiwit behoort tot een familie van drie nucleaire receptoren die retinoïnezuur binden; een vorm van vitamine A die een belangrijke rol speelt bij celgroei, differentiatie (inclusief spermavorming) en embryonale ontwikkeling.
Vitamine A
Hoe het werkt? “Mannen produceren ongeveer 150 zaadcellen per hartslag,” legt Al Noman desgevraagd uit. “Deze massale productie van sperma wordt mede mogelijk gemaakt door vitamine A in verschillende stadia. Ook voor veel essentiële fysiologische processen hebben we overigens vitamine A nodig. Daarom hebben we specifiek de werking van vitamine A op een speciale manier geblokkeerd, zodat het enkel de spermaproductie vermindert. Op die manier worden er geen andere functies verstoort en sluiten we bijwerkingen zoveel mogelijk uit.”
Experiment
De onderzoekers ontwierpen een verbinding, YCT529 genaamd, dat RAR-α zeer krachtig blijkt te remmen. Bij orale toediening aan mannelijke muizen gedurende 4 weken, verminderde YCT529 het aantal zaadcellen drastisch. Bovendien was het maar liefst 99% effectief in het voorkomen van zwangerschap. “En dit allemaal zonder waarneembare bijwerkingen,” onderstreept Al Noman. De muizen konden 4 à 6 weken nadat ze het middel niet meer toegediend kregen, weer pups verwekken.
De bevindingen uit de studie zijn veelbelovend. Want het breidt de anticonceptie-opties – en dus de verantwoordelijkheden – voor mannen behoorlijk uit. Wanneer je mannen meer keuzemogelijkheden geeft, zouden ze wellicht meer betrokken zijn bij het voorkomen van een zwangerschap dan nu. Ook kan het voor vrijgezelle mannen een uitkomst bieden en hen zelf laten beslissen over hun vruchtbaarheid. Een mannenpil kan er dan voor zorgen dat een man er zeker van is dat hij een vrouw niet per ongeluk zwanger maakt. Dat is een stuk ontspannender.
Vrouwen
Maar in hoeverre zijn vrouwen eigenlijk voor een mannenpil te porren? Durven ze die verantwoordelijkheid wel uit handen te geven? “Het is inderdaad een populaire veronderstelling dat vrouwen hun partner niet vertrouwen om een mannenpil te slikken,” zegt Al Noman. “Maar een onderzoek heeft aangetoond dat de meeste vrouwen uit alle culturen hun partner wél vertrouwen. Slechts twee procent gaf aan hun partner niet te vertrouwen. Bovendien hoeft een effectieve anticonceptiepil voor mannen niet de enige anticonceptiemethode voor een stel zijn; het kan ook een aanvulling zijn op de vrouwenpil om te voorkomen dat de laatste faalt.”
Klinische proef
Hoewel de onderzoekers hebben aangetoond dat hun niet-hormonale mannenpil effectief is om zwangerschappen onder muizen te voorkomen, moeten we nog niet te vroeg juichen. “Tot nu toe heeft YCT529 veelbelovende preklinische resultaten opgeleverd,” zegt Al Noman. “Het blijkt de spermaproductie te kunnen verminderen zonder significante bijwerkingen. Bovendien wordt de vruchtbaarheid hersteld na het stoppen met de pil. Tot op heden hebben we nog geen tegengeslagen gehad. Het is echter moeilijk te voorspellen hoe de klinische proef onder mensen zal verlopen. Daar moeten we nog de veiligheid en werkzaamheid aantonen.”
De onderzoekers zijn van plan om in het derde of vierde kwartaal van 2022 te beginnen met tests onder mensen. Mocht de pil ook deze klinische proef goed doorstaan, dan hoeven we mogelijk niet lang meer te wachten voordat het medicijn op de markt komt. “Als alles goed verloopt en het medicijn ook in de klinische proef veilig en werkzaam blijkt te zijn, dan zou de pil binnen dit decennium, en misschien al wel over vijf jaar, op de markt kunnen verschijnen,” besluit Al Noman.
