Veelbelovend nieuw medicijn voor Alzheimer ontwikkeld: het lijkt de voortgang van de ziekte te vertragen

Het nieuwe medicijn biedt kansen voor betere behandelingen van deze verwoestende ziekte.

Alzheimer is een ingrijpende aandoening die leidt tot een achteruitgang van de hersenfuncties, met geheugenverlies, verwarring en veranderingen in gedrag en persoonlijkheid als gevolg. Ondanks tientallen jaren van onderzoek is er nog geen significante doorbraak geweest en zijn er geen geneesmiddelen die de ziekte kunnen genezen. Een onlangs gepubliceerde studie biedt echter nieuwe hoop. “Ons onderzoek is een belangrijke stap in de richting van het ontwikkelen van behandelingen die de voortgang van ziekten zoals Alzheimer kunnen vertragen,” aldus hoofdauteur Anthony Aggidis.

Tau
De ziekte van Alzheimer begint wanneer zich in de hersenen plaques van amyloïd-bèta-eiwitten ophopen. Na jaren van ophoping begint vervolgens een tweede herseneiwit, tau, schadelijke kluwen in de hersencellen te vormen die giftig zijn voor neuronen. Tau-eiwitten zijn belangrijk voor het behoud van de structuur en werking van neuronen. Maar bij de ziekte van Alzheimer werken deze eiwitten niet goed, wat leidt tot hun samenklontering en de vorming van lange, gedraaide fibrillen. Wanneer de fibrillen zich ophopen, ontstaan er de genoemde kluwen – massa’s van gedraaide tau-eiwitten die de neuronen blokkeren. Hierdoor kunnen de neuronen geen voedingsstoffen en signalen meer ontvangen die ze nodig hebben om te overleven. Tegen de tijd dat deze eiwitkluwen in de hersenen aantoonbaar zijn, beginnen de meeste Alzheimerpatiënten cognitieve symptomen, zoals geheugenverlies, te vertonen.

De hersenen van een 7 dagen oude fruitvlieg tonen tau-eiwit in een neuronaal circuit. De groene kleur markeert de neuronen, die beginnen op te zwellen en af te breken door het tau-eiwit. Het rode geeft aan waar tau zich ophoopt, wat leidt tot samenklontering en er uiteindelijk gedraaide fibrillen ontstaan. Afbeelding: Universityy of Southampton

Nieuw medicijn
Er zijn twee specifieke plekken waar de klontering van tau-eiwit meestal voorkomt. Huidige behandelingen richten zich op één van deze plekken. Maar nu hebben onderzoekers een nieuw medicijn ontwikkeld dat zich richt op beide belangrijke ‘hotspots’. “Er zijn twee gebieden van het tau-eiwit die functioneren als een rits om het samen te laten klonteren,” legt onderzoeker Amritpal Mudher uit. “Voor het eerst hebben we een medicijn ontwikkeld dat effectief beide gebieden kan remmen. Dit is belangrijk omdat het beide delen aanpakt die de aggregatie van tau bevorderen, wat mogelijk leidt tot effectievere behandelingen voor neurodegeneratieve ziekten zoals Alzheimer.”

Bijwerkingen
Het medicijn, een peptide-inhibitor met de naam RI-AG03, is gerichter dan de huidige behandelingen, waardoor het mogelijk veiliger is en minder bijwerkingen heeft. “We weten dat de schadelijkheid van het tau-eiwit sterk samenhangt met zijn vermogen om te klonteren, dus door deze klontering te remmen, verwachten we positieve effecten te zien,” zegt Aggidis. “Huidige remmers hebben echter vaak veel bijwerkingen omdat ze de functies van andere eiwitten kunnen beïnvloeden. RI-AG03 is specifiek ontwikkeld voor het tau-eiwit, wat betekent dat de kans op ongewenste interacties met andere eiwitten kleiner is.”

Fruitvliegjes
Om te testen hoe effectief het medicijn is in levende cellen, gaven onderzoekers het aan fruitvliegjes die het schadelijke tau-eiwit bevatten. De onderzoekers ontdekten dat het medicijn de afbraak van zenuwcellen verminderde en de levensduur van de fruitvliegjes met ongeveer twee weken verlengde, wat een flinke toename is gezien hun korte levensduur. Om beter te begrijpen wat er gebeurde, onderzochten de wetenschappers de hersenen van de fruitvliegen grondig. “Toen de vliegjes niet de peptide-inhibitor kregen, hadden ze veel van de pathogene fibrillen, die samenklonteren tot een kluw,” vertelt Mudher. “Maar toen we ze het medicijn gaven, nam de hoeveelheid pathogene fibrillen aanzienlijk af. Hoe hoger de dosis, hoe langer de fruitvlieg leefde.”

Wetenschappers gebruikten een speciale beeldvormingstechniek om te bekijken hoe het tau-eiwit zich ophoopt in het hersenweefsel van genetisch gemodificeerde fruitvliegen na behandeling met RI-AG03. Zonder de behandeling (A) zagen ze giftige klonten van tau-fibrillen (aangeduid met een pijl) en oligomeren (aangeduid met een pijlpunt). Na de behandeling (B) verdwenen deze schadelijke klonten en bleven er alleen grote ronde structuren over, waarvan de wetenschappers denken dat ze minder schadelijk zijn. Afbeelding: University of Southampton

Menselijke cel
Om zeker te weten dat dit niet alleen bij fruitvliegen werkte, testten de onderzoekers het medicijn in een speciaal soort menselijke cel die ontworpen is om schadelijke tau-fibrilvorming te detecteren. Ook hier bleek dat het medicijn de cellen goed binnendrong en de ophoping van tau-eiwitten verminderde.

Klinische proeven
Het team is ervan overtuigd dat hun onderzoek een grote invloed zal hebben op de ontwikkeling van nieuwe medicijnen voor neurodegeneratieve ziekten. Ze zijn van plan om RI-AG03 nu in knaagdieren te testen, voordat ze verdergaan met klinische proeven. “Doordat het medicijn zich richt op beide belangrijke gebieden van het tau-eiwit, kan deze unieke benadering bijdragen aan het verminderen van de groeiende impact van dementie op de samenleving en biedt het een nieuwe behandelingsoptie voor deze ernstige ziekte,” zegt Aggidis.

Al met al vertegenwoordigt de ontwikkeling van RI-AG03 een veelbelovende stap in de strijd tegen de ziekte van Alzheimer. De vooruitgang die tot nu toe is geboekt, is een bemoedigende stap richting nieuwe behandelingsopties voor patiënten. Overigens zijn we er nog niet. Zo bevindt de studie zich nog in een vroeg stadium en zullen er meer studies nodig zijn. “We weten op dit moment nog niet of het effectief en veilig zal zijn voor mensen,” onderstreept onderzoeker Richard Oakley. “Toch is het een spannende ontwikkeling en we zijn benieuwd naar de verdere voortgang. Onderzoek zal dementie uiteindelijk overwinnen.”

Bronmateriaal

"Promising ‘first’ in Alzheimer’s drug development" - Lancaster University
Afbeelding bovenaan dit artikel: via Canva Pro

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd