Een groep kunstdeskundigen heeft zojuist in Genève een tweede Mona Lisa onthuld. Op het schilderij is dezelfde vrouw te zien als op de beroemde Mona Lisa. Alleen oogt zij vele jaren jonger en mist de beruchte mysterieuze glimlach. Volgens de groep is het een eerdere versie van Da Vinci’s wereldberoemde schilderij.
Dat meldt de Mona Lisa Foundation die het schilderij zojuist – nadat het 33 jaar in een Zwitserse kluis zat opgesloten – in Genève onthuld heeft. Het is voor het eerst dat het schilderij aan de internationale media is getoond.
Isleworth Mona Lisa
De onthulde Mona Lisa staat ook wel bekend als de ‘Isleworth Mona Lisa‘. Er zijn flink wat overeenkomsten tussen de twee schilderijen. De pose van Mona Lisa bijvoorbeeld. Maar ook de kleding en het landschap is hetzelfde. Maar: er zijn ook verschillen, zo meldt de Mona Lisa Foundation op basis van onderzoek door kunsthistorici en wetenschappers. Zo is de bekende Mona Lisa geschilderd op canvas. De onthulde Mona Lisa op hout. Op de ene schildering zijn zuilen te zien, op de ander niet. Ook is Mona Lisa op het ene schilderij aanzienlijk ouder dan op het andere. Bovendien is de onthulde Mona Lisa een stukje groter dan de bekende Mona Lisa: 64,5 centimeter breed en 86 centimeter hoog.
Van Da Vinci’s hand?
Dat de onthulde Mona Lisa sterk lijkt op de beroemde Mona Lisa lijdt geen twijfel. Maar is dit jongere zusje wel echt van de hand van Da Vinci? De Mona Lisa Foundation heeft als doel alle bewijzen daarvoor te verzamelen en publiekelijk te maken. Het is volgens de Foundation vervolgens aan de mensen zelf om te beslissen of ze overtuigd zijn dat Da Vinci de jongere Mona Lisa schilderde. Bewijzen die de Foundation aandraagt om aan te tonen dat Leonardo da Vinci de jongere Mona Lisa schilderde, zijn voornamelijk gebaseerd op geschriften en om precies te begrijpen hoe die geschriften in het verhaal van de tweede Mona Lisa passen, moeten we bij het begin beginnen. Oftewel: het moment waarop Leonardo da Vinci opdracht krijgt om Lisa Gherardini te vereeuwigen. In 1501.
Niet af
In 1503 is Agostino Vespucci (inderdaad: familie van de bekende ontdekkingsreiziger) er getuige van hoe Da Vinci aan de Mona Lisa werkt. Hij schrijft er over, maar merkt in zijn geschriften ook op dat Da Vinci het schilderij niet af maakt. Het portret in het Louvre is overduidelijk door Da Vinci voltooid en dus lijken de aantekeningen van Vespucci niet over deze Mona Lisa te gaan. En ook Giorgio Vasari – die in de zestiende eeuw een boek schreef over bekende schilders, waaronder Da Vinci – wijst erop dat Da Vinci dat schilderij van Mona Lisa nooit afmaakte. In 1584 schrijft Giovanni Paolo Lomazzo over de Mona Lisa, maar hij noemt ook nog een tweede schilderij: a ‘Gioconda’. Wederom bewijs dat er meerdere Mona Lisa’s waren. Bovendien is bekend dat Leonardo da Vinci regelmatig meerdere versies van zijn schilderijen maakte. Waarom zou hij dat dan ook niet van dit schilderij hebben gedaan? Ook een analyse van het werk door de Mona Lisa Foundation zou erop wijzen dat het van de hand van Da Vinci is. De Foundation wijst onder meer op de wiskundig gezien zeer accurate compositie die beide schilderijen hebben (zie de foto’s hieronder).
Zwitserland
Het verhaal van de ‘Isleworth Mona Lisa’ gaat door. In 1913 vindt kunstkenner Hugh Blaker het in een museum in Bath terug. Hij koopt het en stuurt het in een poging het tijdens de Eerste Wereldoorlog te beschermen, naar de VS. In 1922 keert het schilderij terug naar Italië en niet lang daarna stellen deskundigen al dat dit het werk is van Da Vinci en dat hij dus overduidelijk twee Mona Lisa’s schilderde. In 1975 belandt het schilderij in Zwitserland, waar het in 1979 in een kluis wordt weggestopt. En nu, 33 jaar later, is het schilderij eindelijk uit de kluis gehaald en ten overstaan van het grote publiek onthuld.
De Mona Lisa Foundation verzamelde heel wat deskundigen – grote namen in de kunstwereld – voor de presentatie van en onderzoek naar deze tweede Mona Lisa. Hoewel de bewijzen op zichzelf overtuigend lijken, blijft er twijfel. Hard bewijs dat dit schilderij van de hand van Da Vinci is, is er namelijk niet, zo benadrukt professor Martin Kemp van de universiteit van Oxford in een reactie op het nieuws. “Het hoofd slaagt er – net als op alle andere kopieën – niet in om de ongrijpbaarheid van het origineel weer te geven,” merkt hij op. “De Isleworth Mona Lisa vertaalt de subtiele details van het origineel helemaal verkeerd, waaronder de sluier, het haar, de doorschijnende lagen van haar jurk, de structuur van de handen.” En ook het landschap zou de subtiliteit die we zo van Da Vinci gewend zijn, missen. Verder wijst Kemp erop dat röntgenfoto’s en infrarode beelden die van het schilderij zijn gemaakt er sterk op wijzen dat het veel later dan de echte Mona Lisa tot stand kwam. Het moge duidelijk zijn dat kunsthistoricus Kemp zich totaal niet in de claim van de Foundation kan vinden. Hij blijft erbij: de Mona Lisa die nu als een vroege versie van de beroemde Mona Lisa wordt gepresenteerd, is een kopie.