Assen is vorig jaar uitgeroepen tot groenste stad van Nederland. De luchtkwaliteit zal er wel top zijn, denk je dan, met al die bomen die lekker koolstof absorberen. Maar dat kan tegenvallen. Uit onderzoek in New York blijkt dat sommige bomen indirect zorgen voor veel meer schadelijk ozon.
Hoe dat kan? Eiken en Amerikaanse amberbomen, waar New York vol mee staat, produceren enorme hoeveelheden isoprenen. Deze koolwaterstoffen zijn op zichzelf niet schadelijk, maar reageren met stikstofoxiden, die worden uitgestoten door auto’s en fabrieken om laag in de lucht ozon te vormen. En dat is een belangrijke oorzaak van ademhalingsklachten, astma en chronische bronchitis.
Isopreen als bijproduct van fotosynthese
Onderzoekers van de gerenommeerde Columbia Climate School ontdekten dat als de stad dezelfde bomen blijft planten de isopreenproductie in Manhattan in de komende decennia met 140 procent toeneemt. De hoeveelheid ozon in de zomer stijgt dan met 30 procent. In Queens, dat de meeste ruimte heeft voor meer bomen, kan de isopreenproductie verviervoudigen. “We zijn allemaal voor het planten van meer bomen. Ze brengen zoveel goeds”, zegt onderzoeker Róisín Commane. “Maar als we niet oppassen, verslechteren we de luchtkwaliteit.”
De bladeren van sommige boomsoorten stoten isopreen uit als bijproduct van fotosynthese. Bij eiken neemt de uitstoot exponentieel toe met de hitte, althans tot een graad of 35. Sommige wetenschappers denken dat dit voorkomt dat bladeren slap worden en hun vermogen tot fotosynthese verliezen als het warmer wordt. Het kan ook te maken hebben met het aantrekken van insecten voor bestuiving.
Hoe dan ook, eiken en amberbomen stoten ongeveer achthonderd keer meer isopreen uit dan bijvoorbeeld esdoorns of platanen. Leuk weetje: de Blue Ridge Mountains (bekend van het liedje Country Roads) krijgen hun blauwachtige tint door de enorme hoeveelheden isopreen die indirect reageren met water en zo kleine zwevende druppeltjes vormen.
7 miljoen bomen
New York City heeft ongeveer 7 miljoen bomen, die 22 procent van het oppervlak bedekken. In parken en bossen staan zo’n 5 miljoen bomen, waarvan meer dan de helft eiken en amberbomen zijn, respectievelijk 37 en 17 procent.
De onderzoekers analyseerden nieuwe satellietbeelden die het bladerdak van de stad in rasters van 30 bij 30 meter weergeven. Ze combineerden deze data met boomtellingen. Daar voegden ze laboratoriumexperimenten aan toe, die de isopreenproductie van boombladeren opmaten. Een model van hoe bomen reageren op uitlaatgassen en andere uitstoot van stikstofoxiden maakte de berekening compleet.
Vooral in de zomer
Ze ontdekten dat emissies van bomen een bepalende rol spelen in de vorming van ozon op hete zomerdagen, als de ozonniveaus toch al de veilige limieten overschrijden. De toevoeging van nieuwe bomen zou dit nog verergeren, aldus de onderzoekers.
Maar bomen zijn zoals gezegd niet de enige boosdoener. Voor ozon is nog een andere chemische stof nodig: stikstofoxide, oftewel NOx. Dat komt vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen door auto’s, maar ook energiecentrales en zelfs warmwaterboilers. “Als we de hoeveelheid NOx fors verminderen, zijn de bomen geen probleem meer”, aldus een van de onderzoekers. “We willen niet de suggestie wekken dat bomen de lucht vervuilen. Het zijn de auto’s.”
Andere soorten bomen
Maar voordat op die manier het NOx-niveau daalt…De onderzoekers rekenden uit dat bij de huidige afname van 2 tot 5 procent per jaar het dertig tot tachtig jaar duurt voor de stad de uitstoot met een factor vijf heeft verminderd, het niveau waarbij de emissies van bomen geen rol meer spelen bij de vorming van ozon.
De stad mikt nu op een meer diverse bomenmix. “Maar we gaan geen grote oude eiken omhakken en ook niet volledig stoppen met het planten van nieuwe”, aldus wetenschapper Novem Auyeung. “Je moet ook bedenken wat je verliest als je dat doet. Eiken zijn een sleutelsoort, die voedsel en een leefomgeving bieden voor inheemse insecten, vogels en zoogdieren. Ze leveren veel schaduw, kunnen in relatief kleine ruimtes groeien, en ze hebben weinig last van luchtvervuiling.” Eiken zijn dus sterke bomen, die je er eigenlijk graag bij hebt. Ook in bijvoorbeeld Amsterdam horen eiken tot de tien meest voorkomende boomsoorten.
