Wetenschappers hebben namelijk meer dan 100 brieven ontdekt die allemaal tussen 1757 en 1758 zijn verstuurd, veelal door mensen die niet konden lezen, noch konden schrijven. De bijna 300 jaar oude en, tot voor kort, ongeopende brieven verschaffen ons een zeer uniek inkijkje in het dagelijks leven van 18e-eeuwse burgers.
Renaud Morieux is de onderzoeker die zich heeft verdiept in het ontcijferen van de brieven, die door Franse mariniers ten tijde van de Zevenjarige Oorlog naar hun familieleden werden gestuurd, maar door de Britse tegenstanders onderschept werden en dus nooit aankwamen. Morieux heeft het onderzoek gepubliceerd in het onderzoeksblad Annales Histoire Sciences Sociales. Volgens Morieux is toch wel één van de belangrijkste bevindingen het feit dat het verzorgen en onderhouden van de communicatie tussen verzender en ontvanger echt een gemeenschappelijke inspanning was, omdat de meeste verzenders en ontvangers niet konden lezen, noch schrijven. “Vandaag de dag zouden we het erg oncomfortabel vinden om een brief te schrijven aan een verloofde, terwijl we weten dat al onze familieleden en buren de inhoud hiervan te horen zouden krijgen. De kloof tussen intimiteit en wat gemeenschappelijk bekend was, was toen veel kleiner dan nu.”
Iedereen deed mee
Het onderzoek van Morieux roept dan ook vooral op tot een inclusievere definitie van geletterdheid. “Het is mogelijk om deel uit te maken van een schrijfcultuur zonder dat je zelf kan lezen of schrijven”, vertelt Morieux. “Veel van de afzenders vertelden hun verhaal aan een schrijver, die vervolgens voor hen de brief schreef. Als ze een brief ontvingen, gingen ze vaak naar iemand toe waarvan ze wisten dat hij/zij literair was om vervolgens de brief voor te laten lezen. Dat was niet altijd een professional.”
Daarnaast blijkt meer dan de helft van alle onderzochte brieven ondertekend door vrouwen. “Deze brieven ontkrachten het aloude idee dat oorlog vooral om mannen draait”, laat Morieux weten. “Terwijl de mannen weg waren, waren vrouwen druk bezig met het runnen van de huishouding en het nemen van cruciale economische en politieke beslissingen.”
Spin in het web
Zo ook de zus van Nicolas Godefroy die in dienst moest. Door een tekort aan ervaren matrozen, dwong Frankrijk om veel mannen die langs de kust woonden om elke 3 of 4 jaar, 1 jaar in dienst te gaan. Dit systeem was erg onpopulair onder de bevolking, en veel matrozen probeerden zich dan ook van hun dienstplicht te ontdoen. Sommigen probeerden te ontsnappen zodra het schip lag aangemeerd bij een haven. Anderen probeerden ontslag te krijgen op basis van een verwonding. En ook Godefroy was dus voornemens aan zijn dienstplicht te ontsnappen. Maar dat was buiten zijn zus gerekend. Zij schrijft aan haar broer: ”Het zou me meer pijn doen als je vertrekt naar de eilanden.” Hier worden specifiek de Caribische Eilanden bedoeld, waar duizenden Europese zeelieden in die tijd naar afreisden en door ziekten de dood vonden. Ondanks zijn verlangen naar vrijheid, weigerden zijn zus en moeder dus om hem hierin te steunen. Ze keurden zijn plan om te ontsnappen af en ze weigerden zijn ontslag aan te vragen bij de marine. Ze waren bang dat het plan averechts zou werken en hem zou forceren om nog langer op zee te blijven.
Familieruzie
Uit de brieven blijkt ook dat familieruzies vaak werden uitgevochten met de pen. Zo vertelt een andere brief het verhaal van Nicolas Quesnel, een jonge matroos uit Normandië. Zijn moeder betichtte hem ervan dat hij alleen maar schreef naar zijn verloofde, Marianne. Een paar weken later krijgt Nicolas een brandbrief van Marianne waarin ze laat weten dat hij ook eens naar zijn moeder moet schrijven. Nadat hij dat heeft gedaan, klaart de sfeer wat meer op, alhoewel zijn moeder nog steeds boos is dat hij zijn vader nooit noemt. “Wat we hier zien zijn complexe maar bekende spanningen,” laat Morieux weten. “Vandaag de dag hebben we Zoom en WhatsApp, maar in de 18e-eeuw hadden ze alleen maar brieven.”
Later bleek dat Nicolas Quesnel samen met de rest van de bemanning gevangen was genomen door de Britten. Na zijn vrijlating vond hij het allemaal wel best wat betreft zijn familie: een paar jaar later vertrok hij met een handelsschip naar de andere kant van de Atlantische Oceaan, richting de horizon en daar voorbij.
