Al geruime tijd vragen wetenschappers zich af waar toch die opvallende drietand op de kop van Walliserops-trilobieten voor diende. En nu lijkt het antwoord daar.
Zo’n 400 miljoen jaar geleden leefde er een wel heel opmerkelijke trilobiet in de zeeën. Het gaat om Walliserops, een geleedpotige gevonden in rotsen van het Anti-Atlasgebergte van Marokko. Veel opgegraven Walliserops-trilobieten beschikken over een lange ‘drietand’ die uit de kop steekt. De reden voor deze unieke, gigantische drietand is lang een mysterie geweest. Maar nu zijn onderzoekers eruit: de trilobiet gebruikte ‘m om te vechten om een meisje.
De drietand van Walliserops
Walliserops werd voor het eerst in 2001 beschreven. En sindsdien proberen wetenschappers al beter te begrijpen waar toch die opvallende drietand op de kop voor diende. Eerder suggereerden onderzoekers al dat Walliserops zijn drietand mogelijk gebruikte als wapen om zich te verdedigen tegen roofdieren. Ook is geopperd dat de drietand een soort ‘voelspriet’ was waarmee hij voedsel kon voelen, of een ‘schep’ waarmee de trilobiet kon graven. Maar tot voor kort bleef het bij speculatie.
Ongewoon exemplaar
Om de onderste steen boven te krijgen, heeft een nieuw onderzoeksteam zich over een vrij ongewone Walliserops-trilobiet gebogen. Het bestudeerde exemplaar onderscheidt zich van zijn soortgenoten vanwege de unieke drietand, die geen drie, maar vier ‘tanden’ telt. Alle tanden zijn ongeveer even groot en er is geen teken van letsel. Dit suggereert dat de trilobiet als gevolg van genetische mutatie met een ‘viertandige drietand’ is geboren.
Interessant is dat dit exemplaar volledig volgroeid is en een volwassen leeftijd bereikte. En dat is belangrijk. Dit betekent namelijk dat zijn onderscheidende drietand geen significante invloed heeft gehad op zijn overleving. Hierdoor sluiten de onderzoekers uit dat de drietand als voelspriet voor voedsel of als schep diende – in dat geval zou de afwijking ervoor hebben gezorgd dat de betreffende trilobiet ‘m moeilijker voor dergelijke doeleinden had kunnen gebruiken, waardoor zijn overlevingskans fors daalde.
Meisjes
Bepaalde uiterlijke kenmerken die worden gebruikt in de strijd om seksuele partners zijn echter minder cruciaal voor de overleving. Herten met een afwijkend gewei kunnen bijvoorbeeld ook nog steeds een volwassen leeftijd bereiken. En dus vermoeden de onderzoekers dat de opvallende drietand van Walliserops-trilobieten diende als middel om te vechten om een meisje. “We geloven dat mannetjes het gebruikten wanneer ze met elkaar streden om dominantie,” legt onderzoeker Richard Fortey uit.
Japanse neushoornkever
De onderzoekers stellen dat de trilobiet wel wat weg heeft van de Japanse neushoornkever. Mannetjes beschikken namelijk over een vergelijkbare hoornachtige stekel op de kop, die ze gebruiken om tijdens de paartijd met andere mannetjes te vechten. Het zet de theorie dat Walliserops-trilobieten hun drietand voor hetzelfde doeleinde inzette, steviger in de schoenen.
Met de uitstekende drietand zouden de vechtende mannetjes elkaar eerst hebben gepord, zo denken de onderzoekers. Vervolgens probeerden ze hun rivaal omver te werpen. Hoewel een op de rug gedraaid mannetje niet gelijk de dood in de ogen kijkt, zou de tijd die het kost om zichzelf weer overeind te zetten het zegevierende mannetje de kans hebben gegeven om met het veroverde vrouwtje te paren.
Ouder dan gedacht
Het is een interessante theorie. Het betekent dat sommige diersoorten al een slordige 400 miljoen jaar geleden om een meisje vochten. Indien bevestigd, is dit het oudste bewijs van seksuele competitie en seksuele selectie dat ooit is ontdekt. Hoewel er enig bewijs bestaat dat ook sommige dinosaurussen seksuele selectie kenden (zo is eerder geopperd dat het beenschild van Protoceratops onder invloed van seksuele selectie is ontstaan), is er niet genoeg bewijs om andere mogelijke functies uit te sluiten. Dit is nu bij Walliserops-trilobieten wél gelukt. “De evolutie van seksueel gemotiveerde strijd bij dieren is honderden miljoenen jaren ouder dan we dachten,” aldus Fortey.
Seksuele selectie is een evolutionair proces dat invloed heeft op kenmerken die verband houden met voortplanting. Het beïnvloedt zowel primaire geslachtskenmerken, zoals de geslachtsorganen, als secundaire kenmerken die de voortplanting beïnvloeden. Denk in dit geval aan de staart van mannelijke pauwen of het gewei van herten. Deze secundaire kenmerken worden gebruikt om partners aan te trekken en te concurreren met rivalen. Het hebben van dergelijke kenmerken is dus simpelweg voordelig voor het vinden van een partner en het krijgen van nageslacht.
De onderzoekers speculeren in hun studie, gepubliceerd in het vakblad Proceedings of the National Academy of Sciences, dat Walliserops-trilobieten waarschijnlijk seksueel dimorf waren, wat betekent dat mannetjes en vrouwtjes er anders uitzagen. Zo is het mogelijk dat vrouwtjes drietandloos waren. De auteurs merken echter op dat er meer bewijs nodig is om deze conclusie hard te maken.
