De allereerste volledige DNA-analyse van de mijten die in onze haarzakjes leven, onthult enkele eigenaardige lichaamskenmerken en nog opmerkelijkere paringsgewoonten.
De haarfollikelmijt (Demodex folliculorum) is een mijt die bij mensen in haarzakjes en talgklieren voorkomt, vooral in het gezicht (wenkbrauwen en rond de neus). Bekend is dat de mijt ’s nachts weleens over ons gelaat wandelt. Maar wat ie daar allemaal uitspookt, was tot op heden wat minder bekend. Wetenschappers hebben nu het genoom van deze kleine beestjes gesequenced. En hun studie verschaft nieuw (en een beetje creepy) inzicht in het geheime leven van de mijten die op ons gezicht vertoeven.
De kans is groot dat ook jij de haarfollikelmijt bij je draagt. De mijt wordt tijdens de geboorte doorgegeven en bijna elk mens op aarde leeft ermee samen. De organismen hebben vier paar korte pootjes en zijn ongeveer 0,3 mm lang. Zoals gezegd zitten ze met name in de haarzakjes op ons gezicht – inclusief de wimpers – en doen zich te goed aan de talg die van nature uit onze poriën komt zetten. De mijten zijn voornamelijk ’s nachts actief en bewegen zich tussen de haarzakjes door om te paren – waarover later meer.
Om meer over de haarfollikelmijt te weten te komen, besloten onderzoekers het DNA van de mijt te bestuderen. En dat leidt tot enkele opmerkelijke ontdekkingen. “We ontdekten dat deze mijten een andere rangschikking van genen hebben dan andere vergelijkbare soorten,” legt onderzoeksleider Alejandra Perotti uit. “Dat komt waarschijnlijk omdat ze zich hebben aangepast aan een beschut leven in de poriën. Deze veranderingen in hun DNA hebben geleid tot een aantal ongewone lichaamskenmerken en gedrag.”
Eenvoudige organismen
De beestjes hebben een erg geïsoleerd bestaan. Dat komt voornamelijk doordat ze geen natuurlijke vijanden hebben, geen last hebben van concurrentie en geen andere mijten met verschillende genen ontmoeten. Dit heeft ertoe geleid dat hun genoom is teruggebracht naar alleen het hoogst noodzakelijke. Het zijn uiterst eenvoudige organismen, met kleine pootjes die worden aangedreven door slechts drie eencellige spieren. Daarnaast hebben hun lichaampjes het absolute minimum aantal eiwitten, alleen wat nodig is om te overleven. Het is het kleinste aantal dat ooit gezien is bij deze of verwante soorten.
Nachtbrakers
Deze genreductie is ook gelijk de reden voor het feit dat de mijten echte nachtbrakers zijn. De mijten zijn niet uitgerust met UV-bescherming en hebben het gen dat ervoor zorgt dat dieren bij daglicht wakker worden, verloren. Daarnaast zijn de mijten ook niet in staat om melatonine te produceren – een stof die kleine ongewervelde dieren ‘s nachts actief maakt. Daar laat de haarfollikelmijt zich echter niet door tegenhouden; hij oogst namelijk de melatonine die door onze huid gedurende de schemering wordt uitgescheiden.
Seks
Oh, en nog een feitje dat je misschien liever niet wilt weten: de mijten hebben ’s nachts seks in jouw poriën. En dat gaat er nogal vreemd aan toe. De unieke rangschikking van genen heeft er namelijk in geresulteerd dat de haarfollikelmijt er wat ongebruikelijke paringsgewoonten op nahoudt. In tegenstelling tot andere mijten, zitten de voortplantingsorganen van de haarfollikelmijt aan de voorkant. De penis van de mannetjes zit dus aan de voorkant van het lichaam en wijst naar boven, wat betekent dat ze zichzelf tijdens de paring onder het vrouwtje moeten positioneren. Vervolgens hebben ze seks terwijl ze zich allebei vastklampen aan een mensenhaar.
Je vraagt je misschien af wat wij aan deze mijten hebben en waarom ze op ons gezicht mogen leven. De onderzoekers hebben een vermoeden.
Anus
Eerder werd gesuggereerd dat de haarfollikelmijt geen anus heeft en zijn uitwerpselen gedurende zijn leven opstapelt. Deze worden vervolgens pas vrijgegeven wanneer de mijt sterft, waardoor huidontstekingen ontstaan. Uit de nieuwe studie blijkt echter dat de mijt wel degelijk een anus heeft en dus ten onrechte de schuld krijgt van veel huidaandoeningen. “Mijten krijgen van veel dingen de schuld,” zegt onderzoeker Henk Braig. “Maar doordat ze al zolang met mensen leven, zouden ze ook zomaar een eenvoudige maar belangrijke en heilzame rol kunnen spelen, bijvoorbeeld door de poriën in ons gezicht open te houden.”
Al met al onthullen de onderzoekers met hun studie enkele bizarre kenmerken en eigenschappen van de mijten die zich in onze poriën schuilhouden. Of de haarfollikelmijt echter nog een lang leven beschoren is, valt te betwijfelen. Hun genenpool is namelijk erg klein en vanwege een gebrek aan partners zal hun genetische diversiteit vermoedelijk blijven afnemen. Dit betekent dat de mijten mogelijk koerszetten naar een evolutionair doodlopende weg en misschien zelfs zullen uitsterven.
