Het observatorium dat onze kijk op het universum drastisch zal veranderen, onthult later vandaag officieel de allereerste beelden die het van de hemel heeft gemaakt. En een kleine preview suggereert dat we daar héél veel van mogen verwachten.
Astronomen tellen de uren af. Vanavond om 17.30 uur Nederlandse tijd worden de eerste foto’s en video’s, gemaakt door het Vera C. Rubin Observatory vrijgegeven. De verwachtingen zijn hooggespannen; er is meer dan twintig jaar aan het observatorium gewerkt en aangenomen wordt dat de ingebruikname van het observatorium een nieuw tijdperk in de astronomie inluidt. Dat tijdperk moet gekenmerkt worden door nieuwe inzichten in bestaande mysteries – zoals donkere energie en donkere materie. En tal van nieuwe ontdekkingen, waaronder nooit eerder geziene planetoïden, kometen, sterrenstelsels en misschien zelfs kosmische verschijnselen waar we ons nu nog niet eens een voorstelling van kunnen maken.
De eerste beelden
Of Vera C. Rubin die hoge verwachtingen kan waarmaken, moet de komende tien jaar duidelijk worden. Maar een eerste voorproefje van waar het observatorium tot in staat is, laat gelukkig minder lang op zich wachten. Vanavond zullentijdens een persconferentie namelijk de eerste beelden – in de vorm van foto’s en video’s – die door het Vera C. Rubin Observatory zijn gemaakt, worden gepresenteerd. “Het is altijd spannend om de eerste beelden van een telescoop te zien,” vertelt wetenschapper Elisa Chisari, verbonden aan de Universiteit Utrecht en nauw betrokken bij het Rubin Observatorium. “Die eerste beelden worden vaak zorgvuldig gekozen om het potentieel van het observatorium te laten zien in vergelijking met eerdere projecten. De beelden zullen ongetwijfeld indrukwekkend zijn, maar ze tonen slechts een klein deel van wat Rubin in zijn mars heeft.”
Trifidnevel en Virgocluster
Hoewel de officiële presentatie van de foto’s nog op zich laat wachten, weten we inmiddels wel zeker dat het indrukwekkende beelden zullen worden. Want het observatorium heeft in aanloop naar de persconferentie tóch alvast een paar beelden vrijgegeven. En die zijn werkelijk prachtig. Kijk zelf maar!
Het echte werk
Deze eerste foto’s zijn nog maar het begin; vanavond volgen nog veel meer foto’s en video’s. En ook die beelden zijn welbeschouwd slechts de opmaat naar het echte werk. Al deze eerste beelden markeren namelijk de start van een tien jaar durende periode waarin het Vera C. Rubin Observatory het universum op een ongeëvenaarde manier in beeld moet gaan brengen. Het observatorium is daartoe onder meer uitgerust met de grootste digitale camera ter wereld, zo vertelt Chisari aan Scientias.nl. “De grote afmeting van de telescoop (met een spiegel van 8,4 meter), in combinatie met de grootste CCD-camera die ooit is gebouwd én het vermogen om een soort video van de hemel te maken, in plaats van alleen maar statische beelden, zorgen samen voor een ongekende kracht ten opzichte van bestaande faciliteiten. We zullen in staat zijn om in korte tijd beelden te maken van een groot deel van de hemel, en dat ook nog met meer diepte dan ooit tevoren.”
Film
De ‘film’ waar Chisari over spreekt, ontstaat doordat het observatorium gedurende 10 jaar elke drie of vier nachten de gehele nachthemel zal vastleggen. Die waarnemingen resulteren in een soort timelapse die een schat aan ontdekkingen moet opleveren. Zo verwachten onderzoekers er nieuwe kometen, planetoïden, supernova-explosies en pulserende sterren in te ontdekken. “Maar we kijken ook uit naar de ontdekking van allerlei onbekende variabele objecten, die meer inzicht kunnen geven in hoe sterren zich ontwikkelen en op elkaar van invloed zijn,” vertelt Chisari.
Donkere energie
Daarnaast hopen astronomen met behulp van het observatorium een nieuw licht te kunnen werpen op donkere materie. Ook moeten de gegevens die het observatorium verzamelt meer inzicht geven in de drijvende kracht achter de uitdijing van het heelal – de zogenoemde donkere energie. “Huidige experimenten wijzen er voorzichtig op dat donkere energie mogelijk geen kosmologische constante is,” legt Chisari uit. “Rubin zal een cruciale rol spelen in het bevestigen of uitsluiten van het idee dat de huidige versnelde uitdijing van het heelal wordt aangedreven door zo’n constante.”
Eenmaal volledig in bedrijf zal het Vera C. Rubin Observatory straks in één nacht meer data vergaren dan tijdens eerdere surveys in een tijdsbestek van meerdere jaren werd verkregen. Het verwerken daarvan is een uitdaging waar meerdere wetenschappelijke instituten bij betrokken zijn. Tegelijkertijd is het in korte tijd verzamelen van grote hoeveelheden data ook de grote kracht van Rubin, zo benadrukt Chisari. Uiteindelijk is dat namelijk wat onderzoekers in staat stelt om een completer beeld te krijgen van het universum en onze ideeën daarover te toetsen. “De mogelijkheid om nieuwe ontdekkingen te doen, is spannend. Rubin heeft – dankzij de enorme hoeveelheid en uitzonderlijke kwaliteit van de nieuwe data – de potentie om meerdere astrofysische en kosmologische paradigma’s te veranderen. We verwachten dat Rubin een revolutie te weeg gaat brengen als het gaat om ons begrip van de vorming van onze eigen Melkweg, het in kaart brengen van ons zonnestelsel, het ontrafelen van de ‘donkere’ componenten van het heelal (donkere materie en donkere energie) en het zichtbaar maken van allerlei onbekende veranderingen aan de nachtelijke hemel. En zeker is: er zullen ook ontdekkingen zijn die we nu nog helemaal niet kunnen voorzien, simpelweg omdat we nog nooit over dit soort data hebben beschikt.”
