Ketamine brengt paarden onder narcose en wordt steeds meer gebruikt als partydrug in het uitgaansleven, maar er is ook nog een derde toepassing: als medicijn tegen depressies. Al binnen enkele uren brengt het verlichting.
Hoe kan het dat dit van oorsprong narcosemiddel zo’n directe en positieve uitwerking heeft bij patiënten bij wie niets meer helpt? Dat is nog niet helemaal duidelijk, maar er lijkt iets te veranderen in receptoren in de hersenen waar de neurotransmitter dopamine bij is betrokken.
Depressie is de meest voorkomende psychiatrische stoornis: naar schatting maakt 5 tot 15 procent van de bevolking tijdens zijn leven een depressieve episode door. Het komt voor in alle leeftijdsgroepen en alle sociale klassen. Depressieve mensen beleven geen plezier meer aan dingen waar ze normaal gesproken wel blij van worden en geloven ook niet dat dit ooit nog beter wordt. Het leven en de toekomst lijken daardoor uitzichtloos.
Een lijdensweg
Depressieve patiënten ontwikkelen geleidelijk negatieve overtuigingen over zichzelf, de wereld en de toekomst. Hieruit kunnen levensgevaarlijke zelfmoordgedachten ontstaan. Deze negatieve overtuigingen blijven bestaan, zelfs wanneer de patiënt positieve informatie ontvangt. Ongeveer een derde van de mensen met een depressie reageert niet op gangbare antidepressiva, wat leidt tot de diagnose therapieresistente depressie (TRD). Voor deze mensen is het vinden van nieuwe en effectieve therapieën van levensbelang.
Onderzoekers van de Sorbonne-universiteit in Parijs hebben aangetoond dat ketaminegebruik TRD op een positieve manier beïnvloedt. Terwijl conventionele antidepressiva enige tijd nodig hebben om effectief te zijn (gemiddeld drie weken), heeft ketamine een snel antidepressief effect, al enkele uren na toediening.
Positieve prikkels
De ketamine werd aan 26 patiënten gegeven met een ernstige resistente depressie. Deze behandeling leidde binnen enkele uren er al toe dat patiënten positiever over de wereld en zichzelf gingen denken. De proefpersonen bleven bij kennis tijdens het ketaminegebruik. Ze overwonnen hun negatieve overtuigingen en gedachten wanneer ze positieve prikkels kregen van de onderzoekers, terwijl dit ze voor de toediening van ketamine nog koud liet. Deze resultaten, gepubliceerd in JAMA Psychiatry, openen nieuwe therapeutische deuren voor de behandeling van resistente stemmingsstoornissen.
Paradigmaverschuiving
“Het gebruik van ketamine is een paradigmaverschuiving in de behandeling van depressie, omdat het heel anders inwerkt op receptoren in de hersenen dan klassieke antidepressiva. Er is echter nog niet veel bekend over de werking van ketamine op moleculair niveau. De antidepressieve effecten treden op wanneer het medicijn al uit het lichaam is weggespoeld, wat bijzonder fascinerend is. Het betekent dat de snelle antidepressieve effecten een reactie zijn op blootstelling aan ketamine in plaats van op ketamine-intoxicatie”, zegt onderzoeker Liane Schmidt tegen Scientias.nl.
Het onderzoeksteam onder leiding van Schmidt vroeg 26 antidepressiva-resistente patiënten (TRD) en dertig gezonde mensen om van veertig ‘negatieve’ gebeurtenissen de waarschijnlijkheid in te schatten dat ze zich in hun leven zouden kunnen voordoen (bijvoorbeeld een auto-ongeluk krijgen, kanker krijgen of hun portemonnee verliezen).
Realitycheck
Hierna kregen ze de werkelijke risicopercentages te horen van deze scenario’s. Daarna werd hen allemaal nogmaals gevraagd om de kansen van deze gebeurtenissen in hun leven in te schatten. Zat er verschil in de beide groepen? Ja, de resultaten toonden aan dat gezonde proefpersonen hun aanvankelijke overtuigingen bijstelden na het ontvangen van feitelijke en positieve informatie. Dit was niet het geval bij de depressieve patiënten.
Vervolgens kon het echte experiment met de toediening van ketamine aan de TRD-groep beginnen. Al vier uur na de eerste toediening was het vermogen van patiënten om hun overtuigingen bij te stellen na ontvangst van positieve informatie toegenomen. Ze werden minder gevoelig voor negatieve informatie en het lukte om hun beeld van de werkelijkheid aan te passen, net als de groep geestelijk gezonde mensen. De TRD-patiënten lieten na een week behandeling met ketamine een forse afname van de symptomen zien en werden meer ontvankelijk voor ‘positieve’ ervaringen.
Dopamine
“Er is aanleiding om aan te nemen dat blootstelling aan ketamine de activiteit in hersengebieden die dopamine afgeven, versterkt. Dopamine is een neurotransmitter die verband houdt met depressie, wanneer het niveau fluctueert. Behandeling met dopaminerge antidepressiva werkt echter niet bij alle depressieve patiënten, wat aantoont hoe heterogeen de ziekte kan zijn en hoeveel werk er nog te doen is op dit gebied”, legt Schmidt uit.
“De neurocognitieve effecten en mechanismen van ketamine bij depressie zijn niet goed bekend, en er is nog meer tijd nodig om te onderzoeken hoe ketamine de overtuigingen en verwerking van sensorische informatie bij depressie verandert”, aldus Schmidt. Wat ook interessant is: “In sommige onderzoeken is gekeken naar de effecten van ketamine bij gezonde deelnemers, waarbij het wordt gebruikt als een model voor psychose. Ketamine veroorzaakt bij gezonde mensen tijdelijke psychose-achtige symptomen, zoals wanen, overhaaste conclusies en aanhoudende twijfel.”
Het lijkt dus op dit moment enkel geschikt voor zwaar depressieve patiënten, waarop de ketamine duidelijk een andere werking heeft dan op gezonde mensen.
