Je hoeft niet veel fantasie te hebben om in het in een Romeins fort ontdekte houten voorwerp een penis te zien. De vraag is dan: waar werd hij voor gebruikt?
Archeologen vermoeden dat het ding van zo’n 16 centimeter niet zoals lang gedacht een gelukssymbool of stuk gereedschap is, maar ze denken dat het tijdens de seks werd gebruikt. Ze vonden het houten voorwerp in een greppel van het Romeinse fort van Vindolanda naast tientallen schoenen, accessoires en stukken leer, die in de tweede eeuw na Christus zijn weggegooid.
Het fort Vindolanda staat aan de oude noordgrens van het Romeinse rijk in Engeland in het midden van de Muur van Hadrianus. Rond 85 na Christus was er op deze plaats een Romeins legerkamp van hout dat later vervangen werd door het stenen fort. Tot ongeveer 400 is het fort continu bewoond. Daarna raakte het in verval. Het is zo’n waardevolle archeologische vindplaats omdat de bodem er deels anaeroob, zonder zuurstof, is. Daardoor zijn veel voorwerpen van hout of zelfs leer of textiel bewaard gebleven die normaal gesproken allang zouden zijn vergaan. Belangrijkste vondst zijn de tabletten van Vindolanda, een aantal houten plankjes waarop zelfs de inkt en dus de teksten nog behouden zijn.
Geluk
Maar na nieuwe analyse denken Britse en Ierse archeologen nu dat dit het eerste bekende voorbeeld is van een losse houten fallus, die ooit gevonden is uit die tijd.
De fallus was in het Romeinse Rijk een gelukssymbool. Hij werd vaak afgebeeld in fresco’s en mozaïeken of maakte prominent deel uit van beelden. Ook droegen mensen een fallussymbool om de nek om het noodlot af te wenden.
Maar daar was deze houten fallus op ware grootte mogelijk niet voor bedoeld. De beide uiteinden zijn namelijk veel gladder dan het middengedeelte, wat erop wijst dat het ding vaak gebruikt is en niet simpelweg ergens lag.
Dildo of stamper?
De onderzoekers komen met drie mogelijke verklaringen. Ten eerste zou het ding een dildo of ander seksspeeltje kunnen zijn. Dat zou duidelijk maken waarom het voorwerp gebruikssporen bevat. Ten tweede kan het zijn gebruikt om kruiden of pillen te stampen. Daar heeft het ook het perfecte formaat voor. Tenslotte kan het nog zijn dat de fallus eerder vastzat aan een standbeeld, waarbij passanten hem konden aanraken voor geluk, iets wat veel gebeurde in de Romeinse tijd. Maar als dat het geval zou zijn zou het beeld ergens buiten vlakbij de ingang van een belangrijk gebouw hebben gestaan. Het onderzoek wijst echter uit dat het ding binnen heeft gelegen of in ieder geval niet lang buiten is geweest.
“Het formaat van de fallus en het feit dat hij van hout is zorgt voor een aantal vragen over het gebruik ervan in de oudheid”, begint onderzoeker Rob Collins van Newcastle University. “We kunnen niet met zekerheid zeggen waarvoor hij werd gebruikt, zoals met andere fallusartefacten wel het geval is: die dienden als gelukssymbool. We weten dat de oude Grieken en Romeinen seksspeeltjes gebruikten. Het object uit Vindolanda kan daar een voorbeeld van zijn.”
Speciale omstandigheden
Het is overigens een wonder dat het houten ding het overleefd heeft. “Houten voorwerpen moeten heel normaal zijn geweest bij de oude Romeinen, maar ze kunnen alleen in specifieke omstandigheden zo lang blijven bestaan, in Noord-Europa enkel op donkere, vochtige en zuurstofvrije plekken dus de Vindolanda-fallus is extreem zeldzaam. Hij heeft bijna 2000 jaar verborgen gelegen, omdat de omstandigheden stabiel bleven. Maar klimaatverandering en een veranderend grondwaterpeil gaan de overleving van dit soort objecten steeds meer bedreigen.”, aldus de Ierse archeoloog Rob Sands.
De verwachting is dat dit niet het enige houten fallussymbool is. “Hij is misschien nu nog uniek, omdat hij zolang overleefd heeft, maar het is onwaarschijnlijk dat dit de enige is die hier in de buurt werd gebruikt”, vertelt Barbara Birley van het Vindolanda Trust dat de ontdekking deed. Mogelijk kunnen nieuwe vondsten echt uitsluitsel bieden over het gebruik van de houten fallus.
