Door de groeiende hoeveelheid plastic en ander afval in de oceanen kunnen niet-inheemse soorten, zoals kleine zeediertjes, het nog tamelijk ongerepte Antarctica bereiken, met alle gevolgen van dien.
Antarctica is een van de meest afgelegen en extreme plekken op aarde. De unieke omstandigheden daar zorgen voor bijzondere flora en fauna die helemaal zijn aangepast aan de ijzige kou. Maar de vraag is hoe lang Antarctica nog ‘ongerept’ blijft. Want exoten rukken op – en weten zelfs op een opmerkelijk inventieve manier deze tot nu toe tamelijk ontoegankelijke regio te vinden, zo toont een nieuwe studie aan.
Rommel
Ondertussen weten we maar al te goed dat er in de oceanen veel troep drijft. Denk aan aanzienlijke hoeveelheden plastic, afval en visnetten. Deze rommel verspreidt zich over grote afstanden en komt terecht in verschillende delen van de oceaan, inclusief afgelegen gebieden zoals het Antarctische continent. En dat heeft grote gevolgen. “Door de groeiende hoeveelheid plastic en ander door mensen geproduceerd afval in de oceanen hebben meer organismen kans om Antarctica te bereiken,” waarschuwt onderzoeker Hannah Dawson.
Niet-inheemse soorten
Hoe ze dat doen? Op een opmerkelijk inventieve manier. Niet-inheemse soorten, zoals kleine zeediertjes en ongewervelden, kunnen Antarctica bereiken door mee te liften op drijvende objecten zoals zeewier, drijfhout, puimsteen en plastic. Eerder dachten wetenschappers dat deze soorten alleen van onbewoonde eilanden in de Zuidelijke Oceaan kwamen. Maar het nieuwe onderzoek laat zien dat ze in feite vanuit alle zuidelijke continenten naar de Antarctische kust kunnen komen.
Studie
Het team gebruikte in hun studie gemodelleerde gegevens over oppervlakte-stromingen en golven, die een periode besloegen van 1997 tot 2015. Vervolgens volgden ze de beweging van drijvend afval dat vanuit verschillende plekken op het zuidelijk halfrond naar Antarctica reist. Dit leverde belangrijke nieuwe inzichten op over hoe vaak en langs welke routes mariene afval zich verspreidt. “We hebben gekeken hoe vaak afval Antarctica weet te bereiken door routes te simuleren over 19 jaar met verschillende oceaanomstandigheden,” legt onderzoeker Adele Morrison uit. “We ontdekten dat drijvend afval in elk van de gesimuleerde jaren de Antarctische kustlijn bereikt. Het lijkt alsof er voortdurend iets drijvend aankomt, of het nu zeewier of een plastic fles is.”
Deze animatie toont enkele voorbeeldroutes van drijvende objecten die Antarctica bereiken, gebaseerd op computermodellen van actuele oceaangegevens over een periode van vier jaar. De wisselende doorschijnende rand rond Antarctica laat zien hoe het zee-ijs groeit en weer krimpt.
Zeewier
Deze ontdekking is tamelijk zorgelijk en heeft mogelijk verstrekkende gevolgen voor de ongerepte ecosystemen op Antarctica. Naast het afval dat wij in de oceaan dumpen, maken onderzoekers zich ook zorgen om reizend zeewier. “We wisten al dat zeewier naar Antarctica kon drijven vanuit nabijgelegen eilanden, zoals Macquarie en Kerguelen,” vertelt Dawson. “Maar onze studie laat zien dat drijvende objecten, waaronder dus zeewier, ook vanuit veel noordelijker gelegen gebieden, zoals Zuid-Amerika, Nieuw-Zeeland, Australië en Zuid-Afrika, Antarctica kunnen bereiken.” Volgens de onderzoekers kan zeewier een dubbele bedreiging vormen voor het mariene ecosysteem van Antarctica. “Durvillaea en reuzenkelp zijn enorm, vaak langer dan 10 meter,” legt onderzoeker Crid Fraser uit. “Ze vormen bosachtige omgevingen voor veel kleine dieren. Deze dieren kunnen meereizen tijdens de lange drijftochten naar Antarctica. Als ze zich hier vervolgens vestigen, kan het mariene ecosysteem drastisch veranderen.”
Isolatie
Dat heeft er vooral mee te maken dat de dieren die op en rond Antarctica leven en al miljoenen jaren in isolatie zitten, nu dus steeds vaker bedreigd worden door nieuwe soorten. En vanwege de afgelegen, geïsoleerde ligging zijn veel soorten niet opgewassen tegen de introductie van nieuwe dieren. Sommige exoten hebben bijvoorbeeld geen concurrent op Antarctica, terwijl andere mogelijk nieuwe roofdieren zijn die de meeste Antarctische dieren nog nooit hebben ontmoet.
Regio’s
Het onderzoek laat ook zien welke regio’s van de Antarctische kustlijn het meest kwetsbaar zijn voor de komst van niet-inheemse soorten. “De meeste drijvende objecten bereiken de punt van het Antarctische Schiereiland, waar de oceaantemperaturen relatief warm zijn en het vaak ijsvrij is,” zegt onderzoeker Matthew England. “Door deze omstandigheden is het een geschikte plek voor niet-inheemse soorten waar ze zich als eerste kunnen vestigen.”
Zee-ijs
Bovendien maakt de recente, drastische afname van het Antarctische zee-ijs het voor invasieve soorten nog gemakkelijker om zich hier te vestigen. “Zee-ijs fungeert als een barrière die veel niet-inheemse soorten normaal gesproken tegenhoudt,” zegt Dawson. “Als de recente afname van het Antarctische zee-ijs echter doorgaat, kunnen levende organismen die op het oppervlak drijven of meeliften op drijvende objecten het continent gemakkelijker koloniseren. Dit kan grote gevolgen hebben voor de ecosystemen.”
De studie onderstreept hoe kwetsbaar Antarctica is voor invasieve soorten die opmerkelijk grote afstanden weten te overbruggen. De onderzoekers hopen met hun studie dan ook het bewustzijn te vergroten, zodat er maatregelen kunnen worden genomen om de unieke Antarctische ecosystemen beter te beschermen tegen deze nieuwe dreiging.
