De helderheid van de ster is in korte tijd dramatisch afgenomen. En niemand weet hoe dat komt.
(Amateur-)astronomen houden de nabije superreus Betelgeuze de laatste maanden nauwlettend in de gaten. De roodkleurige ster die bij helder weer duidelijk zichtbaar aan de nachthemel staat, is de afgelopen maanden in rap tempo afgezwakt. Op het moment van schrijven heeft Betelgeuze zelfs nog maar 36% van zijn normale helderheid. Een enorme afname die zelfs met het blote oog opvalt.
Very Large Telescope
Onduidelijk is nog altijd waarom de helderheid van Betelgeuze zo sterk afneemt. En dat zit astronomen natuurlijk niet lekker. Ze werpen dan ook alles in de strijd om het raadsel omtrent de dimmende superreus op te lossen. Zo werd zeer recent ook ESO’s Very Large Telescope ingezet. Met de krachtige telescoop maakten astronomen een fantastische nieuwe opname van het oppervlak van Betelgeuze die deze week is vrijgegeven. En die opname onthult niet alleen dat de ster een stuk minder helder is dan anders; zo lijkt ook de vorm van de superreus te veranderen.
De beelden
Hieronder zie je de foto die onderzoekers in december 2019 hebben gemaakt. De helderheid van de ster was toen al een paar maanden op rij aan het afnemen.
En de foto hieronder werd – heel toevallig – door hetzelfde onderzoeksteam in januari 2019 gemaakt, maanden voordat de helderheid van de ster af begon te nemen.
Als je de beelden naast elkaar zet, wordt het verschil mooi zichtbaar en zie je wat de onderzoekers bedoelen als ze concluderen dat niet alleen de helderheid van de ster, maar ook de vorm ervan lijkt te veranderen.
Explosie
Er is duidelijk iets aan de hand op Betelgeuze. Maar wat? Waar veel astronomie-liefhebbers als eerste aan denken, is dat het de voortekenen kunnen zijn van een explosie. Want Betelgeuze heeft – in ieder geval naar astronomische begrippen – niet lang meer te leven. Hoewel de ster nog maar 8 miljoen jaar oud is – piepjong, zeker in vergelijking met onze 4,5 miljard jaar oude zon – zal deze spoedig sterven. De zeer heldere ster maakt namelijk in rap tempo zijn brandstof op. En zonder die brandstof – oftewel bron van energie – kan de ster niet meer opboksen tegen de zwaartekracht en stroomt een deel van zijn eigen massa richting de kern. Die kern wordt zwaarder en zwaarder en is uiteindelijk gedoemd om ineen te storten. Het resultaat is een gigantische explosie – een supernova – die in het geval van Betelgeuze naar verwachting zelfs op klaarlichte dag vanaf de aarde te bewonderen is. Of wij dat nog mee gaan maken, is onduidelijk. Het is namelijk lastig te voorspellen wanneer de koek echt op is voor Betelgeuze. Astronomen houden dan ook een flinke slag om de arm; ze verwachten dat het binnen zo’n 100.000 jaar gaat gebeuren. Heel concreet betekent dat, dat het nog tienduizenden jaren kan duren. Maar het kan ook zomaar morgen of volgende week gebeuren.
Toch denken astronomen niet dat de waargenomen afname in helderheid een voorbode is van het spektakel waar velen op hopen. Ze hebben andere hypothesen. “De twee scenario’s waaraan we werken, is dat het oppervlak afkoelt ten gevolge van ongewone stellaire activiteit of dat de ster stof onze kant op blaast,” aldus onderzoeker Miguel Montargès, leider van het onderzoeksteam dat de prachtige opnamen van Betelgeuze maakte. “Natuurlijk is het wel zo dat onze kennis van rode superreuzen onvolledig is en we nog midden in het onderzoek zitten, dus er kan ons nog best een verrassing te wachten staan.”
Stofwolk
Maar zelfs als het slechts een door de ster uitgestoten stofwolk blijkt te zijn die wat sterlicht tegenhoudt, is dat vanuit het oogpunt van astronomen bezien heel indrukwekkend. Want elke verandering die Betelgeuze ondergaat, kan ons helpen om deze rode superreuzen beter te begrijpen, zo legt onderzoeker Emili Cannon uit. “In de loop van hun bestaan stoten rode superreuzen zoals Betelgeuze, al voordat ze als supernovae exploderen, grote hoeveelheden stof uit. Moderne technologie stelt ons in staat om deze objecten, honderden lichtjaren hiervandaan, ongekend gedetailleerd te bestuderen, wat ons de kans geeft om het raadsel van hun massaverlies te ontrafelen.”
Duidelijk is dat over Betelgeuze het laatste woord nog niet gezegd is. Nog even op het puntje van je stoel blijven zitten, dus!
