Het gaat om ruim 700 miljard kilogram CO2 dat tijden de vernietigende bosbranden de lucht in werd gepompt; bijna het dubbele van de jaarlijkse fossiele uitstoot van Australië.
Beelden van de vernietigende bosbranden die tijdens de zomer van 2019 en 2020 in Australië woedden, liegen er niet om. Donkere, dreigende rookpluimen torenen boven de eens zo groene bossen uit. Miljoenen hectares natuurgebied gingen er tijdens de hevige bosbranden in vlammen op. In een nieuwe studie hebben Nederlandse onderzoekers met behulp van satellietdata berekend hoeveel CO2 er daarbij precies is vrijgekomen. En het gaat om immense getallen.
Eucalyptusbossen
Zoals vaker gesteld zijn natuurbranden in Australië geen zeldzaamheid; het is een jaarlijks terugkerend fenomeen. Er zijn met name veelvuldig branden in het savanne-landschap. Maar wat de ‘Black Summer’-branden zo uniek maakten, was dat ze voornamelijk woedden in eucalyptusbossen, waar we dergelijke grote branden eigenlijk niet vaak zien. En dat heeft ook invloed gehad op de hoeveelheid uitgestoten CO2. “In tegenstelling tot savannes hebben eucalyptusbossen een veel hogere dichtheid aan brandbare biomassa en dus koolstof,” legt onderzoeker Ivar Van der Velde in een interview met Scientias.nl uit. “Dit vertaalt zich in een hogere emissie van CO2. Daarnaast bevatten eucalyptusbomen bepaalde oliën waardoor ze extra vatbaar zijn voor ontbranding.”
TROPOMI
De vraag is echter hoeveel CO2 er tijdens de vernietigende bosbranden de atmosfeer in is gepompt. Eerdere modellen gaven al schattingen van de emissies, maar die vertoonden uiteenlopende variaties. Hierdoor wisten we niet echt hoeveel broeikasgassen en andere vervuilende stoffen er tijdens de branden zijn uitgestoten. De onderzoekers in de nieuwe studie gebruikten voor hun schattingen satellietdata van atmosferische koolmonoxide (CO), verzameld door het Nederlandse satellietinstrument TROPOMI. Dit instrument meet niet alleen de uitstoot van branden, maar ook de impact op de hoeveelheid CO in de atmosfeer. Omdat de verhouding tussen CO en CO2 die vrijkomt bij branden in eucalyptusbossen vrij goed bekend is, konden de onderzoekers daarna ook de CO2-uitstoot van de ‘Black Summer’-branden herleiden.
Het Nederlandse team ontdekte dat de door de bosbranden veroorzaakten emissies veel hoger lagen dan aanvankelijk werd gedacht. Zo wordt de totale CO2-uitstoot van de vernietigende Australische bosbranden geschat op ruim 700 miljard kilogram. Dat is vergelijkbaar met de jaarlijkse uitstoot door het wereldwijde vliegverkeer en bijna het dubbele van de jaarlijkse uitstoot door het verbruik van fossiele brandstoffen in heel Australië. Het gaat dus om immense hoeveelheden. “Het is verontrustend dat we pieken van zeer hoge CO2-emissies hebben gezien in een zeer kort tijdsbestek,” zegt van der Velde. “Dit is erg moeilijk te behappen voor de natuurlijke reservoirs van koolstof, zoals vegetatie en oceanen. Het is dan ook de vraag of onze planeet het vermogen heeft om deze extreme gebeurtenissen in de nabije toekomst te compenseren.”
Er is echter reden voor hoop. Gister verscheen er al een artikel op Scientias.nl waarin onderzoekers suggereerden dat de emissies van de Australische bosbranden voor een deel zijn gecompenseerd door gigantische algenbloei in de Stille Oceaan. De rook van de Australische bosbranden bevatte lage, maar significante concentraties ijzer. En dat is van vitaal belang voor de bloei van fytoplankton, die tijdens fotosynthese koolstofdioxide uit de atmosfeer opnemen. In welke mate dit precies tijdens de Australische bosbranden is gebeurd, is nu nog onzeker.
Volgens de onderzoeker is het belangrijk dat we nu nauwkeurigere schattingen van de totale CO2-uitstoot van de Australische bosbranden hebben. “CO2 is een belangrijk broeikasgas,” zegt Van der Velde. “En als je kijkt naar de mondiale uitstoot van CO2, zijn branden heel relevant. Branden vertegenwoordigen ongeveer 20 procent van de uitstoot van fossiele emissies. Tot nu toe gingen we er echter vanuit dat die branden niet echt meetellen, omdat de uitstoot wordt gecompenseerd door de opname van CO2 tijdens hergroei. Dat geldt overigens niet voor branden in ontbossingsgebieden waar vegetatie permanent wordt verwijderd, zoals in de Amazone (dit vertegenwoordigt ongeveer 5 procent van fossiele emissies). Maar wellicht kunnen ook gewone natuurbranden, zoals die we in Australië hebben gezien, een netto-bron van CO2 worden. In hoeverre weten we eigenlijk niet. Maar de vegetatiegroei zal waarschijnlijk niet meer het ‘oude’ niveau bereiken omdat bosbranden steeds vaker zullen voorkomen. Dit zal waarschijnlijk bijdragen aan nog meer CO2 in de atmosfeer dan verwacht.”
Opwarming aarde
Het betekent dat de branden zo groot waren, dat we niet op een snel herstel van de aangetaste bossen hoeven te rekenen. Hierdoor is het waarschijnlijk dat een deel van de uitgestoten CO2 niet gecompenseerd zal worden tijdens hergroei. Deze CO2 blijft vervolgens langer in de atmosfeer hangen en draagt zo bij aan de opwarming van de aarde. Het ziet er overigens niet naar uit dat we het tij op korte termijn kunnen keren. “Hoewel het nu nog speculatief is, denken we – gezien de huidige trends van de opwarming van de aarde – dat we in de toekomst meer van dergelijke grote branden in Australië, maar mogelijk ook elders, zullen zien,” zegt Van der Velde. “Dit zal ook bijdragen aan nog meer CO2 in de atmosfeer.”
Hoewel dat misschien ontmoedigend klinkt, benadrukken de onderzoekers dat alles wat we doen om onze CO2-voetafdruk te verkleinen, niet voor niets is. “Ons onderzoek moet niet als excuus gezien worden dat het verminderen van de door de mens veroorzaakte CO2-voetafdruk geen significante impact heeft op de wereldwijde CO2-niveaus en klimaatverandering,” zegt Van der Velde. “De Australische branden stootten inderdaad veel CO2 uit, maar we moeten niet vergeten dat deze branden historisch abnormaal waren en gelukkig niet elk jaar zullen plaatsvinden. Op wereldschaal is de jaarlijkse door de mens veroorzaakte CO2-uitstoot nog steeds vijf tot zes keer groter dan die van bosbranden.”