Tweelingbroertje van Jupiter ontdekt op 17.000(!) lichtjaar afstand

Het is de verste planeet die ooit is ontdekt door de inmiddels gepensioneerde planetenjager Kepler. En dat met behulp van een bijzondere detectiemethode.

Jarenlang tuurde ruimtetelescoop Kepler naar de nachtelijke hemel, op zoek naar nog onbekende werelden. Uiteindelijk bracht de planetenjager zeker 2600 planeten aan het licht. Daar kunnen we er nu nog eentje aan toe voegen. Want hoewel Kepler alweer enkele jaren met pensioen is, komen astronomen tot hun verbazing in oude data toch nog een tot nu toe over het hoofd geziene exoplaneet tegen.

Tweelingbroertje
En wat voor eentje! De nieuw ontdekte exoplaneet, die de naam K2-2016-BLG-0005Lb heeft gekregen, lijkt verdacht veel op Jupiter. Zo heeft ie een vergelijkbare massa en bevindt hij zich op nagenoeg dezelfde afstand tot zijn moederster. De planeet kan dan ook met recht het bijna identieke tweelingbroertje van Jupiter worden genoemd.

Afstand
Daarnaast is K2-2016-BLG-0005Lb gevonden op een recordafstand van maar liefst 17.000 lichtjaar afstand; de verste exoplaneet die ooit door de inmiddels gepensioneerde planetenjager Kepler is ontdekt. De exoplaneet is zelfs twee keer zo ver van ons verwijderd als de vorige recordhouder.

Microlenseffect
De nieuw ontdekte exoplaneet hield zich zoals gezegd verstopt in oude data van ruimtetelescoop Kepler. Deze gegevens zijn in 2016 verzameld, toen de telescoop miljoenen sterren in de buurt van het centrum van de Melkweg in de gaten hield. In tegenstelling tot de meeste planeten die Kepler opspoorde, is K2-2016-BLG-0005Lb niet ontdekt door middel van de transitmethode, maar met behulp van het zogenoemde microlenseffect (zie kader).

Meer over het microlenseffect
Het microlenseffect ontstaat wanneer licht van een verre ster gebogen en versterkt wordt door de zwaartekracht van een ster op de voorgrond. Als rond die voorgrondster een planeet draait, zal het licht van de verre ster kortdurend helderder worden.

K2-2016-BLG-0005Lb is de eerste planeet die met behulp van het microlenseffect vanuit de ruimte is ontdekt. Een knappe prestatie van Kepler. “Kepler is niet ontworpen om planeten te vinden met behulp van microlensing,” vertelt onderzoeker Eamonn Kerins. “Het is dus in vele opzichten verbazingwekkend dat het dit klaar heeft gespeeld.”

Niet eenvoudig
Overigens is het nog niet zo eenvoudig om planeten op deze manier op te sporen. “Om het microlenseffect te zien, is bijna een perfecte uitlijning tussen het planetenstelsel op de voorgrond en een ster op de achtergrond nodig,” legt Kerins uit. De kans hierop is beduidend klein. “Er bevinden zich echter honderden miljoenen sterren in de richting van het centrum van onze Melkweg,” gaat Kerins verder. “Dus Kepler zat simpelweg drie maanden naar ze te turen.”

Zicht op de regio nabij het Galactische Centrum waar K2-2016-BLG-0005Lb is gevonden. Links toont de regio gezien door de ogen van Kepler, rechts door de ogen van Canada-France-Hawaii Telescope (CFHT). De planeet is niet zichtbaar, maar de zwaartekracht beïnvloedde het licht van een waargenomen zwakke ster in het midden van de afbeelding (omcirkeld). Kepler’s zeer korrelige beeld van de lucht vereiste gespecialiseerde technieken om het planeetsignaal te herstellen. Afbeelding: The University of Manchester

Na de ontwikkeling van gespecialiseerde analysemethoden, kwamen onderzoekers vorig jaar in de oude Kepler-data veelbelovende signalen op het spoor. Van de vijf signalen, vertoonde er één duidelijke aanwijzingen die overeenkwamen met de aanwezigheid van een exoplaneet. Na verder onderzoek brachten astronomen uiteindelijk K2-2016-BLG-0005Lb aan het licht.

Het kan
De onderzoekers tonen met hun studie aan dat met behulp van het microlenseffect inderdaad planeten opgespoord kunnen worden. Wat deze methode onder andere zo aantrekkelijk maakt, is dat er op deze manier planeten die op grotere afstand van hun ster cirkelen ontdekt kunnen worden.

Dankzij Kepler krijgen we nu alvast een voorproefje. Want later dit decennium zal NASA de Nancy Grace Roman Space-telescoop lanceren, die zal jagen op duizenden verre planeten met behulp van de microlensmethode. De verwachting is dat deze telescoop nog vele onbekende werelden aan het licht zal brengen. “Niet alleen zullen we te weten komen hoe ‘normaal’ ons eigen zonnestelsel is, de gegevens zullen ons ook in staat stellen om onze ideeën over hoe planeten ontstaan ​​te testen,” vertelt Kerins. “Dit is pas het begin van een nieuw spannend hoofdstuk in onze zoektocht naar andere werelden.”

Bronmateriaal

"NASA’s Kepler telescope delivers new planetary discovery from the grave" - University of Manchester

Afbeelding bovenaan dit artikel: flflflflfl via Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd