In boomgaarden aan de rand van dorpen in de Chinese provincie Yunnan fladderen vleermuizen rond die zeer gevaarlijke virussen onder de leden hebben. Onderzoekers stuitten op een ratjetoe aan onbekende ziekteverwekkers, waarvan er twee nauw verwant zijn aan voor de mens dodelijke virussen.
Wetenschappers uit China hebben in de nieren van de vleermuizen maar liefst twintig nieuwe virussen gevonden, waaronder twee familieleden van het beruchte Nipah- en het Hendravirus. Ook zijn er nieuwe bacteriën ontdekt en is een nog onbekende parasiet boven komen drijven tijdens het onderzoek.
Gevulde niertjes
Voor de studie zijn in totaal 142 vleermuizen van tien verschillende soorten doorgelicht, die over een periode van vier jaar in vijf gebieden van de provincie Yunnan zijn gevangen. Het team van het Yunnan Institute of Endemic Disease Control and Prevention richtte zich op de binnenkant van de vleermuis en dan in het bijzonder de nieren. Dat is anders dan eerdere onderzoeken, die zich meestal beperkten tot het diepgaand bestuderen van vleermuizenkeutels.
De wetenschappers troffen een schat aan microbiologisch leven aan in de buikholte. In totaal telden ze 22 verschillende virussen in de vleermuisnieren, waarvan er twintig nog nooit eerder zijn beschreven. Twee daarvan behoren tot het henipavirus-geslacht, bekend van het nipah- en het hendra-virus. Dit zijn horrorvirussen die bij mensen ernstige hersenontsteking en ademhalingsproblemen kunnen veroorzaken en vaak dodelijk zijn.
Gevaar in de boomgaard
Wat deze ontdekking extra zorgwekkend maakt, is dat de vleermuizen waarin deze nieuwe henipavirussen werden gevonden, leven in fruitboomgaarden dicht bij de mens. Omdat henipavirussen zich onder meer via urine kunnen verspreiden, bestaat het risico dat fruit besmet raakt. Wie ongewassen fruit eet of ermee in contact komt, loopt zo het gevaar te worden blootgesteld aan deze ziektekiemen. “We hebben ons best gedaan om alle virale en microbiële ziekteverwekkers in de vleermuisnieren te analyseren”, schrijven de wetenschappers in hun studie. “Zo ontdekten we niet alleen de diversiteit aan microben die meeliften met de vleermuizen in Yunnan, maar ook de eerste volledige genomen van nieuwe henipavirussen in China die nauw verwant zijn aan hendra en nipah.” Ze waarschuwen dan ook voor een dramatisch scenario: “Er zijn dringende zorgen over de mogelijkheid dat deze virussen overspringen naar mensen of vee.”
Bacteriën en parasieten
Naast de virussen ontdekten de onderzoekers ook een tot nu toe onbekende parasiet, die ze Klossiella yunnanensis doopten. Klossiella is een geslacht van protozoa – dit zijn eencellige parasieten die zich in de nieren van zoogdieren kunnen nestelen. Of deze nieuwe soort ziekten kan veroorzaken bij mensen of dieren is nog onbekend. Ook stuitten ze op meerdere bacteriesoorten, waaronder een geheel nieuwe soort die vanaf deze week luistert naar de naam Flavobacterium yunnanensis. Het team legt uit dat de vleermuisnier een verrassend rijke en diverse microbiële omgeving vormt en bovendien een omgeving die tot nu toe nauwelijks is onderzocht.
Wees gewaarschuwd
Vleermuizen staan al langer bekend als natuurlijke gastheren van virussen zoals SARS, ebola en marburg. Toch is er nog altijd relatief weinig bekend over de volledige verzameling ziekteverwekkers, het zogeheten infectoom, die zij bij zich dragen. Deze studie laat zien hoe belangrijk het is om verder te kijken dan alleen hun uitwerpselen. “Dit onderzoek verruimt ons begrip van het infectoom in vleermuisnieren, het stipt belangrijke zoönotische dreigingen aan – zoönosen zijn infectieziekten die van dier op mens kunnen overspringen – en onderstreept de noodzaak van uitgebreide microbiële analyses van tot nu toe onderbelichte inwendige organen”, waarschuwen de wetenschappers.
De leefgebieden van wilde dieren en van de mens lopen steeds vaker in elkaar over, denk aan landbouw, ontbossing en urbanisatie, en daarmee wordt het risico op zogeheten ‘spillovers’ steeds groter. Onderzoek als dit is dan ook cruciaal om toekomstige pandemieën te helpen voorkomen.
