Twee sterrenstelsels ontdekt die al miljarden jaren verstoppertje spelen

De sterrenstelsels stammen uit het vroege heelal en wisten tot op heden aan onze aandacht te ontsnappen, doordat ze schuilgingen achter een dikke laag stof.

Gewapend met het Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) hebben onderzoekers de verstopte sterrenstelsels – die meer dan 13 miljard jaar geleden ontstonden – nu echter gespot. En het roept een interessante vraag op: zitten in het heelal misschien nog meer van zulke oude sterrenstelsels verstopt?

Per ongeluk ontdekt
Onderzoekers waren niet eens echt op zoek naar verstopte sterrenstelsels. In plaats daarvan gebruikten ze ALMA om ons reeds bekende vroege sterrenstelsels te bestuderen. Maar bij twee van die vroege sterrenstelsels stuitten ze in de schijnbaar lege ruimte ernaast op een voorzichtige aanwijzing dat zich daar toch iets bevond. Vervolgwaarnemingen wezen vervolgens uit dat het om twee vroege sterrenstelsels ging die vrijwel compleet schuilgaan achter kosmisch stof. Eén van de twee gaat zelfs de boeken in als het verste door stof verduisterde sterrenstelsel dat wetenschappers tot op heden hebben ontdekt.

Niet bijzonder, wel stoffig
Beide sterrenstelsels zijn meer dan 13 miljard jaar geleden tot stand gekomen. Verder zijn ze niet echt bijzonder. “Deze nieuwe sterrenstelsels zijn niet over het hoofd gezien, omdat ze extreem zeldzaam zijn, maar enkel omdat ze volledig achter stof schuilgingen,” benadrukt onderzoeker Yoshinobu Fudamoto.

Er valt mogelijk nog veel te ontdekken
En dat is dan weer wel interessant. Want het komt niet vaak voor dat onderzoekers in het jonge universum op zulke stoffige sterrenstelsels stuiten. Dat er nu in één klap twee zijn ontdekt, roept dan ook de vraag op of de astronomen simpelweg veel geluk hebben gehad of dat door stof aan het oog onttrokken sterrenstelsels in het vroege heelal veelvuldiger voorkomen dan gedacht. In het laatste geval zou het betekenen dat er nog behoorlijk wat sterrenstelsels op ontdekking wachten. “Het is mogelijk dat we tot wel één op de vijf sterrenstelsels in het jonge universum tot op heden over het hoofd hebben gezien.”

Hubble en ALMA
Dat de twee sterrenstelsels zo lang voor ons verborgen zijn gebleven, heeft alles te maken met hoe sterrenstelsels uit het jonge universum bestudeerd worden. Bijna alles wat we tot op heden van deze sterrenstelsels weten, is gebaseerd op waarnemingen van ruimtetelescoop Hubble, die de ultraviolette emissies van deze sterrenstelsels onderzoekt. Omdat stof UV-emissies absorbeert, kan Hubble sterrenstelsels die achter stof schuilgaan, niet waarnemen. Omdat ALMA op submillimetergolflengten observeert, kan deze de sterrenstelsels wel detecteren.

ALMA zal in de toekomst ongetwijfeld ingezet worden om nog meer verstopte sterrenstelsels op te sporen. Daarnaast hebben onderzoekers ook hoge verwachtingen van de James Webb Space Telescope die eind dit jaar wordt gelanceerd. Gehoopt wordt dat deze – samen met andere instrumenten, zoals ALMA – een completer beeld kan geven van de eerste sterrenstelsels en hoe deze zijn ontstaan en geëvolueerd.

Bronmateriaal

"Unveiling galaxies at cosmic dawn that were hiding behind the dust" - Waseda University (via Eurekalert)
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
Afbeelding bovenaan dit artikel: ALMA (ESO / NAOJ / NRAO), NASA / ESA Hubble Space Telescope

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd