Een analyse van het document onthult namelijk dat het om een originele en zeldzame Magna Carta uit 1300 gaat.
Tot die conclusie komen Britse onderzoekers nadat ze de Magna Carta uitgebreid bestudeerd hebben. “Dit is een fantastische ontdekking,” stelt onderzoeker David Carpenter.
Iets meer dan 27 pond
Carpenter en collega’s bogen zich voor hun studie over een document dat in 1946 door de universiteitsbibliotheek van Harvard Law School werd aangeschaft. De universiteit kocht het destijds voor 27,50 pond – ongeveer 32 euro – en dacht daarmee een ietwat gehavende kopie van een Magna Carta (zie kader) in huis te halen. Maar de realiteit is verrassend anders. Want nieuw onderzoek onthult nu dus dat het om een originele Magna Carta gaat.
In 1215 liet de Britse koning Jan zonder Land – na onenigheid met zowel de machtige Rooms-Katholieke kerk als zijn leenmannen – een heel bijzondere leenovereenkomst opstellen. In deze leenovereenkomst – de Magna Carta genoemd – werden grenzen gesteld aan de macht van de koning. Er stond bijvoorbeeld onder meer in dat ook de koning zich aan de wet moest houden. Zo kon hij tegenstanders niet langer op laten sluiten of vermoorden, want vrije mannen genoten volgens de Magna Carta rechtsbescherming en hadden recht op een eerlijk proces. Ook mocht de koning zich niet meer bemoeien met de benoeming van geestelijken en niet langer op eigen houtje nieuwe belastingen opleggen; dat diende hij voortaan te overleggen met een controlerende raad van baronnen. De Magna Carta wordt dan ook wel gezien als een belangrijke stap richting democratie en vrijheid. Naast de oorspronkelijke Magna Carta uit 1215 zijn er ook andere versies, waarin latere koningen de afspraken uit de eerste Magna Carta bevestigden. Het exemplaar dat nu in de Harvard Law School Library voor de nodige reuring zorgt, is zo’n recentere versie, in 1300 uitgevaardigd door koning Edward I. Van deze versie zijn – inclusief het origineel dat Harvard nu in bezit blijkt te hebben – slechts zeven exemplaren bewaard gebleven.
Overeenkomsten
Voor de onderzoekers de conclusie konden trekken dat de Harvard School of Law Library in 1946 onbewust een originele Magna Carta op de kop tikte, deden ze eerst uitgebreid onderzoek. Daarbij werd Harvards Magna Carta uitgebreid vergeleken met de andere, originele Magna Carta’s die door koning Edward I zijn uitgevaardigd. En al snel bleken er heel veel overeenkomsten te zijn. Zo heeft Harvards Magna Carta precies dezelfde afmetingen als de andere zes originele Magna Carta’s. Ook het handschrift op de andere zes originele Magna Carta’s komt keurig overeen met dat op de Magna Carta van Harvard.
Mooie ontdekking
Wetenschappers zijn uitermate in hun nopjes met de ontdekking dat Harvard per ongeluk een originele Magna Carta in het archief heeft zitten. “Harvards Magna Carta verdient het om gevierd te worden – niet als een vergeeld en verbleekt kopietje, maar als een originele versie van één van de meest betekenisvolle documenten in de geschiedenis van constituties wereldwijd; een hoeksteen van vrijheden uit het verleden, het heden en de toekomst,” vindt Carpenter.
Met de vondst neemt de waarde van de bibliotheekcollectie ook weer toe; de originele Magna Carta is waarschijnlijk miljoenen waard. Maar de waarde van dit document kan onmogelijk alleen in geld worden uitgedrukt, zo vinden de onderzoekers. Zo benadrukken ze dat het object ook heel waardevol is, omdat het ons eraan herinnert dat de rechtsstaat met vallen en opstaan door de eeuwen heen is geëvolueerd. En als je je dat realiseert, zie je ook al snel in hoe bijzonder het is dat de rechtsstaat en democratie er uiteindelijk – ondanks alle onderlinge verschillen en geschillen – toch gekomen zijn en hoe belangrijk het is dat we die in ere houden. En dat stukje bewustwording is – zeker in tijden waarin de democratie en rechtsstaat op steeds meer plaatsen onder druk staat – onbetaalbaar.
