Wetenschappers delen hun inzichten.
Na zijn herverkiezing heeft de Amerikaanse president Donald Trump snel een aantal ingrijpende besluiten genomen, waaronder het vertrek uit de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en het opnieuw uittreden uit het Parijse Klimaatakkoord. Maar welke gevolgen heeft dit precies? En wat betekent dat voor de rest van de wereld?
WHO
De WHO betreurt de aankondiging van de Verenigde Staten om zich terug te trekken, zo laat ze weten. “De WHO speelt een cruciale rol in het beschermen van de gezondheid en veiligheid van de mensen wereldwijd, inclusief Amerikanen. De Verenigde Staten was een van de oprichters van de WHO in 1948 en heeft sindsdien actief bijgedragen aan het vormgeven en besturen van de organisatie. Meer dan zeven decennia lang hebben de Verenigde Staten en de WHO gezamenlijk talloze levens gered en zowel Amerikanen als mensen wereldwijd beschermd tegen gezondheidsrisico’s. Amerikaanse instellingen hebben geprofiteerd van hun lidmaatschap van de WHO en hebben bijgedragen aan haar succes.” De WHO hoopt dat de Verenigde Staten van gedachten zal veranderen, maar het is de vraag of Trump daarvoor ontvankelijk zal zijn.
Het vertrek uit de WHO is geen proces dat direct plaatsvindt, maar duurt minimaal een jaar, aldus het wetenschappelijke tijdschrift Science. Trump zette deze stap al in juli 2020 tijdens zijn eerste ambtstermijn. Hij beschuldigde de organisatie van te nauwe banden met China en beweerde, ondanks gebrek aan bewijs, dat de WHO de initiële verspreiding van COVID-19 zou hebben verhuld. Omdat het proces een jaar in beslag neemt, kon president Joe Biden dit besluit in januari 2021 ongedaan maken bij zijn aantreden. Nu heeft Trump opnieuw de kans om de banden met het VN-gezondheidsagentschap definitief te verbreken. Toch bestaat de mogelijkheid dat het Congres dit tegenhoudt, en er zullen waarschijnlijk diplomatieke pogingen worden ondernomen om de Verenigde Staten binnenboord te houden. Als Trump zijn plan doorzet, zal een vertrek niet eerder dan januari 2026 werkelijkheid worden.
Wetenschappers reageren met een mix van bezorgdheid, frustratie en teleurstelling over deze beslissing. “Als dit een onderhandelingsstrategie van de Verenigde Staten is voor meer macht en invloed, dan denk ik: doe dat met je industrie, maar niet met een zwaar bevochten WHO die de gezondheid van ons allemaal moet beschermen”, zo zei Marion Koopmans, hoogleraar virologie aan het Erasmus MC, gisteren tegen de Volkskrant.
Enorme klap
Trump zet overigens niet alleen een streep door de WHO, ook het Parijse Klimaatakkoord gaat – wederom – van de baan. “De terugtrekking van de Verenigde Staten uit de WHO is een enorme klap voor het mondiale gezondheidsbestuur”, zegt Kathryn Bowen, verbonden aan de Universiteit van Melbourne. “De Verenigde Staten is de grootste donor van de WHO, en door zijn financiering stop te zetten, zullen er enorme financiële gevolgen voor de organisatie zijn. Dit zal haar fundamentele rollen en verantwoordelijkheden ernstig in gevaar brengen. De verbanden tussen wereldgezondheid en klimaatverandering zijn duidelijk, en met de dubbele klap van de Amerikaanse terugtrekking uit het Parijse Klimaatakkoord, zullen we waarschijnlijk aanzienlijke verminderingen in financiële toezeggingen zien, wat op zijn beurt de inspanningen zal afzwakken zodra deze terugtrekkingen over een jaar ingaan.”
Onbegrijpelijk en ontmoedigend
Dat de Verenigde Staten zich terugtrekt uit het Parijse Klimaatakkoord is een beslissing die wetenschappelijk gezien als ‘onbegrijpelijk’ en ‘ontmoedigend’ wordt ervaren. Anna Cabré, klimaatfysicus, oceanograaf en onderzoeksconsultant aan de Universiteit van Pennsylvania, noemt de beslissing onverantwoordelijk, vooral omdat “de Verenigde Staten als grootste uitstoter per hoofd van de bevolking de grootste verantwoordelijkheid zou moeten dragen.” Bovendien is het slecht nieuws omdat het zonder samenwerking en financiering van alle landen moeilijk is om vooruitgang te boeken.
Wat betekent dit in de praktijk?
Volgens Bowen betekent dit dat andere landen en verschillende bestuursniveaus meer verantwoordelijkheid zullen dragen om in te spelen op de gelijktijdige bedreigingen van wereldgezondheidsuitdagingen en de gevolgen van klimaatverandering voor de gezondheid. “We mogen niet toestaan dat de beslissing van de Verenigde Staten onze inspanningen in de weg staat”, onderstreept ze. “Integendeel, we moeten onze regeringen steunen, net als andere betrokkenen, waaronder de private sector, en samenwerken met gemeenschappen om ervoor te zorgen dat we snel en daadkrachtig handelen in dit cruciale decennium.”
Paradoxaal effect
Daarnaast wijst Chris Hilson, directeur van het Reading Centre for Climate and Justice aan de Universiteit van Reading, op het paradoxale effect van Trump’s beleid. “Hoewel de Verenigde Staten zich opnieuw terugtrekt uit het Parijse Klimaatakkoord, blijft de Amerikaanse economie en industrie zich uiteindelijk aanpassen aan de verschuiving naar duurzame energie, ongeacht Trumps standpunt”, zegt hij. “De markten en bedrijven zullen zich uiteindelijk richten op een gedecarboniseerde toekomst, ongeacht politieke keuzes. Trump zal dus waarschijnlijk niet in staat zal zijn om deze wereldwijde trend tegen te houden.” Het is bovendien waarschijnlijk dat landen zoals China hun klimaatinspanningen zullen intensiveren. Dit zou zelfs de positie van China als wereldleider in groene technologieën kunnen versterken, wat voordelig zou kunnen zijn voor veel andere landen.
Innovaties in AI
Kortom, hoewel de terugtrekking uit het Parijse Klimaatakkoord de voortgang van schone energie-initiatieven kan vertragen, kan het de wereldwijde beweging naar duurzaamheid waarschijnlijk niet tegenhouden. Het staat vast dat fossiele brandstoffen zowel politiek als economisch afnemen. “Bovendien heeft Trump toegezegd 500 miljard dollar in AI te investeren”, zegt professor Mehdi Seyedmahmoudian van de Swinburne University of Technology. “Dit kan de integratie van hernieuwbare energie versnellen, wat cruciaal is voor het verminderen van CO2-uitstoot.”
Het presidentschap van Trump lijkt dan ook misschien meer praat dan daad als het om klimaatverandering gaat. De terugtrekking uit het Parijse Klimaatakkoord was dan ook al te verwachten en andere landen zullen doorgaan zonder de Verenigde Staten. Toch vinden veel wetenschappers het teleurstellend dat de op één na grootste uitstoter van broeikasgassen zich juist nu afwendt van het cruciale akkoord, in een jaar waarin landen hun klimaatbeloften juist zouden moeten versterken. Tegelijkertijd is er een gevoel van vastberadenheid en hoop, omdat veel wetenschappers geloven dat klimaatactie en gezondheidspogingen niet volledig gestopt kunnen worden, zelfs niet door de Verenigde Staten.