Het is vooral te wijten aan teken, die vaak op migrerende vogels meeliften. Door de stijgende temperaturen kunnen ze nu op hun bestemming overleven, samen met de ziekteverwekkers die ze meebrengen.
Het najaar is in volle gang – en dat betekent dat veel vogels hun reis naar zuidelijke gebieden hebben ingezet. In deze periode trekken trekvogels massaal naar warmere regio’s, om vervolgens in het voorjaar weer terug te keren. Dit patroon herhaalt zich al sinds jaar en dag. Maar door de opwarming van de aarde ontstaat er nu een nieuw gevaar. Migrerende vogels kunnen mogelijk nieuwe ziektes meebrengen, die ook gevaarlijk kunnen zijn voor mensen.
Teken
Vogels reizen niet alleen: ze worden vaak vergezeld door teken. En die dragen op hun beurt weer ziekteverwekkers met zich mee. Wanneer teken zich aan migrerende vogels vastklampen, kunnen ze wel duizenden kilometers van hun gebruikelijke leefgebied worden meegenomen. In het verleden konden teken zich door ongunstige klimaatomstandigheden vaak niet op hun nieuwe bestemming vestigen. Maar door klimaatverandering wordt het nu makkelijker voor teken om te overleven, waardoor ze mogelijk ook nieuwe ziektes kunnen verspreiden.
Opwarming
“Door de opwarming van de aarde zullen exotische teken, die gewend zijn aan warmere klimaten, het nu makkelijker vinden om zich te vestigen in noordelijke gebieden die voorheen te koud waren”, legt co-auteur Lorenza Beati, curator van de U.S. National Tick Collection aan de Georgia Southern University, in een interview met Scientias.nl uit. “Door klimaatverandering ontstaan er nu omstandigheden op hun noordelijke bestemming die lijken op hun gebruikelijke leefgebied. Als de hogere temperaturen gepaard gaan met geschikte gewervelde gastheren, zal de kans op vestiging groter worden.”
Risico’s
Volgens de onderzoeker brengt dit twee belangrijke risico’s met zich mee. “De eerste is dat invasieve teken zoals gezegd nieuwe ziekteverwekkers kunnen meebrengen”, zegt Beati. “Ten tweede is het ook mogelijk dat invasieve teken bijdragen aan al bestaande ziekteverspreiding die door ‘noordelijke’ teken wordt veroorzaakt. Als de invasieve teek dezelfde ziekteverwekker kan overdragen, kan dit de verspreiding versnellen.” Teken zijn zeer efficiënte ziekteverspreiders. Zo weten we dat ze zowel mensen als huisdieren in contact kunnen brengen met akelige ziektes, zoals de ziekte van Lyme.
Studie
Om de verspreiding van teken via migrerende vogels te bestuderen, plaatsten onderzoeksleider Shahid Karim en zijn team netten op zes locaties langs de noordelijke Golf van Mexico, waar vogels vaak rusten. Elke vogel kreeg een ring met een identificatienummer, werd gemeten en onderzocht om te kijken naar zijn fysieke toestand en om teken te vinden. Als er teken werden aangetroffen, werden deze verwijderd en bewaard voor DNA-analyse, zodat de soort kon worden vastgesteld en de micro-organismen die ze bij zich hadden geïdentificeerd konden worden. De wetenschappers verdeelden de vogels in drie groepen: bewoners, kortafstandsmigranten en langafstandsmigranten. Ze onderzochten de geografische verspreiding van de verschillende soorten om te begrijpen waar de vogels mogelijk teken hadden opgepikt. Dit liet zien hoe ver teken mee kunnen reizen: de gemiddelde afstand die ze aflegden was wel 5000 kilometer.
Parasitisme
Het parasitisme was gelukkig relatief laag. Bijna 15.000 vogels werden onderzocht, waarvan bijna 2.000 meer dan eens, maar er werden slechts 421 teken verzameld van 164 vogels. Er werden 18 verschillende tekensoorten gevonden, maar vier van deze soorten vormden 81 procent van de teken. Kortafstandsmigranten droegen meer teken dan langafstandsmigranten.
Ziekteverwekkers
De wetenschappers onderzochten vervolgens de bacteriën die in de teken aanwezig waren. De meest voorkomende waren Francisella-bacteriën, die teken helpen goed te functioneren. De op één na meest voorkomende bacteriën waren soorten uit het geslacht Rickettsia. Rickettsia kan een symbiotische relatie hebben met de teken, maar we weten nog niet precies hoe die eruitziet. Het parasiteren op migrerende vogels, die lange afstanden afleggen, vraagt veel energie van de teken. Het is mogelijk dat de Rickettsia-soorten hen op een bepaalde manier helpen. Wat zorgelijk is, is dat we weten dat sommige van deze bacteriën ziektes bij mensen kunnen veroorzaken. “In onze studie werd geen enkele teek die op migrerende vogels werd aangetroffen, geassocieerd met bekende ziekteverwekkers”, vertelt Beati. “Toch kan de mogelijkheid dat ze onbekende ziekteverwekkers dragen niet worden uitgesloten.”
Europa
Hoewel de studie in de Verenigde Staten werd uitgevoerd, zegt Beati dat ook Europa met een vergelijkbaar probleem te maken kan krijgen. “In de jaren 1950 onderzochten wetenschappers teken die migrerende vogels uit Afrika meenamen”, vertelt ze. “Een bekend voorbeeld voor Europa zijn de Hyalomma-teken (dragers van de Krim-congo hemorragische koorts), die via vogels naar Europa komen en zich vestigen aan de noordkusten van de Middellandse Zee – en soms zelfs verder naar het noorden. Grondbewonende en voedselzoekende vogels hebben meer kans om teken mee te dragen, omdat ze in lagere vegetatie komen waar teken vaak op zoek gaan naar een gastheer. Interessant genoeg weten we dat ook migrerende Europese roofvogels teken dragen.”
Mensen
Op dit moment is het nog onduidelijk of invasieve teken daadwerkelijk ziektes naar mensen zullen overdragen. Wel is bekend dat sommige mensen meer vatbaar zijn voor door teken overgedragen ziektes. “Oudere mensen met chronische aandoeningen, zoals diabetes, of mensen met een verzwakt immuunsysteem hebben een groter risico”, zegt Beati desgevraagd. Het is dan ook van groot belang om verder onderzoek te doen naar de impact van deze verspreiding en de potentiële risico’s voor menselijke gezondheid. Ondertussen raden de onderzoekers aan om insectenwerend middel te gebruiken en jezelf na een wandeling in gebieden waar teken voorkomen, grondig op teken te controleren.
Om de volledige impact van tekenverspreiding door vogels te begrijpen, is meer onderzoek nodig, aldus de wetenschappers. Het is vooral belangrijk om te onderzoeken of vogels als reservoirs fungeren door ziektes mee te dragen, zelfs als ze zelf geen teken hebben. “Er zouden langdurige, systematische onderzoeken moeten worden uitgevoerd (jaren in plaats van maanden)”, merkt Beati op. “Dit is de enige manier om te begrijpen wat er verandert, waar en in welke mate. Hoe meer we weten over de bewegingen van teken en mogelijke invasieve introducties (niet alleen via vogels, maar ook door menselijke activiteiten zoals het verplaatsen van huisdieren, het importeren of exporteren van vee, of het per ongeluk meenemen van met teken besmette grond met planten), hoe beter.”
