En sommige daarvan moeten relatief recent nog zijn uitgebarsten.
Het is alweer zo’n zeven jaar geleden dat ruimtevaartuig New Horizons langs dwergplaneet Pluto scheerde. Het leverde adembenemende uitzichten en prachtige beelden op die onthulden hoe het oppervlak van deze verre en mysterieuze wereld, gelegen in de buitenste regionen van ons zonnestelsel, eruitziet. Onderzoekers buigen zich nog altijd over de gegevens die New Horizons destijds verzamelde. En dat leidt nu wederom tot een spannende nieuwe ontdekking.
IJsvulkanen
Foto’s van Pluto vervaardigd door New Horizons, onthullen een gebied op de dwergplaneet dat wordt gedomineerd door ijsvulkanen. IJsvulkanen zijn enigszins vergelijkbaar met aardse vulkanen, alleen spuwt deze geen gesmolten gesteente, maar een gesmolten mix van bevroren vloeistoffen zoals ammoniak en water. De onderzoekers troffen het gebied aan ten zuidwesten van Sputnik Planitia; het bekende hartvormige gebied op Pluto.
De onderzoekers onderzochten de geomorfologie en samenstelling van het gebied en ontdekten dat het materiaal voornamelijk uit waterijs bestaat. Daarnaast ontdekten ze veel vulkanen in de regio, variërend van enkele kilometers tot wel zeven kilometer (!) hoog. Een ijsvulkaan die bekend staat als Wright Mons blijkt qua volume zelfs te wedijveren met de Hawaiiaanse Mauna Loa-vulkaan: één van de grootste vulkanen op aarde. Ook zijn 30 tot 100 kilometer brede exemplaren gespot. Bovendien lijken enkele vulkanen te zijn samengesmolten tot grotere structuren.
Uniek
De onderzoekers stellen dat een dergelijk vulkanisch gebied, dat wordt gekenmerkt door grote koepels en verhogingen, nergens anders in het zonnestelsel te zien is. “De specifieke structuren die we hebben bestudeerd, zijn tot dusver uniek voor Pluto,” zegt onderzoeker Kelsi Singer. De onderzoeker vermoedt dat materiaal van onder het oppervlak van deze verre ijzige planeet naar boven is gedrukt, waardoor het ‘bobbelige’ gebied ontstond. “Grote hoeveelheden materiaal zijn niet door erosie of andere geologische processen, maar waarschijnlijk door middel van ijsvulkanisme weer aan Pluto’s oppervlak gebracht,” aldus Singer.
Recente uitbarstingen
Wat met name opvalt, is dat er in het gebied – in tegenstelling tot sommige andere delen op het oppervlak van Pluto – weinig tot geen kraters voorkomen. Volgens de onderzoekers wijst dit erop dat het gebied geologisch jong is; sommige van de ontdekte ijsvulkanen moeten relatief recent nog zijn uitgebarsten. Dit betekent tegelijkertijd dat de interne structuur van Pluto warmer is dan tot nu toe werd gedacht.
Onverwacht
De bevindingen laten opnieuw zien hoe interessant Pluto eigenlijk is. Beelden die in 2015 door het ruimtevaartuig waren verkregen, onthulden al verschillende geologische kenmerken, waaronder bergen, valleien, vlaktes en gletsjers. Deze waren vooral intrigerend, omdat verwacht werd dat de ijskoude temperaturen op Pluto juist zouden zorgen voor een bevroren en geologisch inactieve wereld. Niets bleek minder waar. En nu, zeven jaar na New Horizons bezoekje aan Pluto, doen onderzoekers weer nieuwe ontdekkingen op die verre en nog altijd mysterieuze dwergplaneet. “Eén van de voordelen van het verkennen van nieuwe plaatsen in het zonnestelsel is dat we dingen vinden die we niet hadden verwacht,” zegt Singer. “Deze gigantische, vreemd uitziende ijsvulkanen die door New Horizons zijn waargenomen, zijn een goed voorbeeld van hoe we onze kennis van vulkanische processen en geologische activiteit op ijzige werelden uitbreiden.”
Mijlpaal
Volgens de onderzoekers is de nieuwe studie een mijlpaal. “Het laat eens te meer zien hoeveel geologische persoonlijkheid Pluto heeft,” zegt hoofdonderzoeker van New Horizons Alan Stern. “Het is gedurende een lange periode ongelofelijk actief geweest. En dat allemaal voor zo’n kleine planeet. Zelfs jaren na de flyby laten deze nieuwe resultaten zien dat er veel meer te leren valt over de wonderen van Pluto dan we ons ooit hadden voorgesteld.”
Op dit moment vliegt New Horizons nog altijd door de Kuipergordel. Vanuit de gordel doet de sonde unieke observaties. Maar daar blijft het – als het aan NASA ligt – niet bij. Zo wordt er momenteel gezocht naar nóg een Kuipergordelobject waar New Horizons langs kan vliegen om ons meer inzicht te geven in de prachtige werelden die we aan de rand van ons zonnestelsel vinden.
