Onderzoek naar skeletten uit een grot in Polen onthult dat de bewoners zo’n 18.000 jaar geleden niet terugdeinsden voor kannibalisme.
De Maszycka-grot in Polen is een belangrijke opgravingsplek uit het laatpaleolithicum. Meer dan 100 jaar geleden vonden onderzoekers er menselijke botten, gemengd met stenen en botgereedschappen, en de resten van bejaagde ijstijddieren. Opgravingen in de jaren ’60 brachten nog meer menselijke resten aan het licht, waardoor in totaal 63 botten van tien individuen, die maar liefst 18.000 jaar oud zijn, konden worden bestudeerd. In een nieuwe studie hebben onderzoekers deze menselijke resten aan een nadere inspectie onderworpen. En dat levert een wel heel merkwaardige ontdekking op.
Studie
Met behulp van moderne technieken ontdekte het team 36 botfragmenten die aanwijzingen vertoonden dat de individuen direct na hun dood waren opengereten. Het team gebruikte 3D-microscopie om de sneden beter te onderzoeken. Zo konden ze duidelijk onderscheiden welke sporen door mensen waren achtergelaten en welke door natuurprocessen of dieren.
Kannibalisme
Bij nader onderzoek van de sneden ontdekten de onderzoekers dat deze bewust waren aangebracht. Het lijkt erop dat eerst de spieraanhechtingen en hoofdhuid werden verwijderd, om daarna de grotere botten te breken en bij het voedzame beenmerg te komen. “De plek en het aantal sneden, samen met het doelgericht verbrijzelen van de botten, maken duidelijk dat het hun bedoeling was om de voedzame delen uit de doden te halen”, zegt hoofdonderzoeker Francesc Marginedas van het Catalaanse Instituut voor Menselijke Paleo-ecologie en Sociale Evolutie.
Hersenen eten
Volgens de onderzoekers werden de lichamen direct na hun dood bewerkt, nog voordat ze begonnen te ontbinden. Naast het waarschijnlijk consumeren van het beenmerg, wijzen verschillende breuken erop dat onze verre voorouders ook bij de hersenen probeerden te komen, die rijk zijn aan voedingsstoffen. Dit wijst erop dat deze prehistorische Europeanen dus hersenen aten. Sterker nog, de resten werden waarschijnlijk volledig geconsumeerd.
Waarom?
Wat tot deze gewelddadige uitbarsting heeft geleid? “Kannibalisme komt voor in verschillende fasen van de menselijke evolutie”, zegt Palmira Saladié, co-auteur van de studie. “In prehistorische tijden kan het zowel voortgekomen zijn uit de noodzaak om te overleven, als uit rituelen of zelfs uit geweld tussen groepen.”
Gunstige leefomstandigheden
Toch twijfelen de onderzoekers of er in dit geval echt sprake was van een noodzaak. “De Magdalénien staan bekend om hun indrukwekkende kunst, zoals de beroemde grotschilderingen in Lascaux”, merkt onderzoeker Thomas Terberger op. “Het rijke artistieke erfgoed suggereert dat de leefomstandigheden in deze periode gunstig waren, wat het onwaarschijnlijk maakt dat kannibalisme uit pure noodzaak voortkwam.”
Gewelddadig kannibalisme
Volgens het team is het waarschijnlijker dat dit een voorbeeld is van gewelddadig kannibalisme. “Na de laatste ijstijd groeide de bevolking, wat waarschijnlijk leidde tot strijd om hulpbronnen en territorium”, vertelt Marginedas. “Er zijn ook aanwijzingen dat kannibalisme soms gepaard ging met gewelddadige conflicten.”
Dit suggereert dat gewelddadige conflicten soms uitmondden in kannibalisme. In Europa zijn er momenteel vijf vindplaatsen uit dezelfde periode die duidelijk bewijs van kannibalisme leveren. Door het grote aantal vondsten en archeologische gegevens denken wetenschappers dat kannibalisme bij deze groepen gebruikelijk was. “Bovendien lagen in de Maszycka-grot menselijke resten tussen het afval, wat suggereert dat de doden niet met respect werden behandeld”, besluit Marginedas.
