Dit tempo van stedelijke groei is te vergelijken met de bouw van een stad ter grootte van New York om de zes weken.
De komende tien jaar zullen steden gigantisch uit hun voegen gaan groeien. Tot die alarmerende conclusie komen onderzoekers in een nieuwe studie, gepubliceerd in het vakblad Nature Sustainability. Zo blijkt dat over slechts tien jaar er maar liefst twee miljard mensen extra in een stad wonen. En deze razendsnelle verstedelijking brengt dringende gevolgen met zich mee.
Verstedelijking
Hoewel er ook in het verre verleden al zeer grote steden bestonden – denk bijvoorbeeld aan de stad Rome die anno 100 n.C. zo’n 650.000 inwoners telde – begonnen steden pas echt sinds de industriële revolutie te groeien. De trek naar de stad zette sindsdien gestaag door. En sinds de 21e eeuw leeft voor het eerst de meerderheid van de wereldbevolking in een stad. Maar zoals de huidige studie laat zien, zet deze verstedelijking nu in een wel heel ongekend tempo door. “De belangrijkste drijfveer is de economische ontwikkeling en bevolkingsgroei in ontwikkelingslanden,” legt onderzoeker Burak Güneralp aan Scientias.nl uit. “Er zijn ook enkele andere factoren die een rol spelen, zoals globalisering, verbeteringen in telecommunicatie, transport en gezondheidszorg. Deze zaken dragen allemaal bij aan de hedendaagse verstedelijking.”
Verrassend?
Het betekent dat we over een schamele tien jaar met heel veel mensen op een kluitje in de stad zullen wonen. Maar hoe verrassend is dit toekomstbeeld eigenlijk? “Dat is het inderdaad niet,” beaamt Güneralp. “We weten dat economische ontwikkeling nauw verbonden is met verstedelijking. Er is geen enkel geïndustrialiseerd, ontwikkeld land ter wereld waarvan de overgrote meerderheid van de bevolking niet in stedelijke gebieden woont. Ondanks alle problemen die steden ondervinden – van luchtvervuiling tot verkeersdrukte – is de levenskwaliteit in een stad nou eenmaal beter dan op het platteland. Wat echter ongekend is, is de omvang van deze transformatie; er zijn nog nooit zoveel mensen naar steden verhuisd en de rijkdom in steden was nog nooit zo groot als nu.”
Biodiversiteit
Maar deze verstedelijking heeft een enorme impact op de natuur. Uit de studie blijkt namelijk dat stadsuitbreiding in een onontwikkeld land tussen 2000 en 2030 meer dan 180.000 vierkante kilometer aan natuurgebied zal vernietigen. Ter vergelijking: dat is een gebied dat groter is dan het hele Verenigde Koninkrijk. Een vrij somber vooruitzicht. “Het betekent een aanzienlijk verlies van de biodiversiteit en de achteruitgang van ecosystemen,” verklaart Güneralp. “En dat is een enorme klap. Onze samenleving is namelijk op veel manieren afhankelijk van de biodiversiteit en een gezonde werking van de ecosystemen. Het is daarom belangrijk dat we snel de effecten van deze enorme verstedelijkingsgolf op de aardse natuurlijke systemen gaan begrijpen, zodat we passend beleid kunnen ontwikkelen om de effecten te beheersen.”
Tijdens de studie stuitten de onderzoekers ook nog op een opvallende discrepantie. Het meeste onderzoek naar het effect van verstedelijking op de biodiversiteit – ruim 72 procent – vindt plaats in hoge inkomenslanden. Maar juist in lage inkomenslanden zal de biodiversiteit aangespoord door verstedelijking het snelste achteruit hollen. En dat is eigenlijk best zorgelijk. Het betekent namelijk dat we geen aandacht hebben besteed aan die delen op de wereld waar natuurgebieden door stedelijke expansie het grootste risico lopen om verloren te gaan. Naast de directe gevolgen van verstedelijking, zal de trek naar de stad ook gepaard gaan met indirecte gevolgen. En die zullen wel in hoge inkomenslanden het meeste gevoeld gaan worden. Denk bijvoorbeeld aan voedselvoorziening en energieverbruik. De hoeveelheid landbouwgrond die nodig is om steden in de wereld te voeden, is daarnaast zo’n 36 keer groter dan de stedelijke gebieden zelf. Maar mogelijk bieden nieuwe initiatieven, zoals bijvoorbeeld stadslandbouw, uitkomst.
Bovendien blijkt dat het effect van de verstedelijking op de biodiversiteit het ernstigst zal zijn in de tropen. Langs Braziliaanse kust, in West-Afrika en in Zuidoost-Azië bevinden zich bijvoorbeeld snel uitbreidende stedelijke gebieden. “In deze drie regio’s bevinden zich natuurgebieden met een hoge biodiversiteit, maar ook enkele van de grootste en snelgroeiende steden,” licht Güneralp desgevraagd toe. “Hoewel er ook andere plekken op aarde aan te wijzen zijn die kampen met snelle stedelijke uitbreiding, kennen zij niet dezelfde mate aan biodiversiteit (bijvoorbeeld Oost-China). Andere regio’s hebben juist een rijke biodiversiteit, maar hebben dan weer minder last van urbanisatie (bijvoorbeeld Papoea-Nieuw-Guinea en Noord-Australië).”
Kunnen we iets doen?
De vraag is natuurlijk of er iets te doen is om verstedelijking te remmen. “Niets,” zo is het ferme antwoord van Güneralp. “Het is gewoon geen optie. Dit komt omdat er geen economische ontwikkeling kan zijn zonder verstedelijking. Bovendien zijn alle voorzieningen in de stad, waaronder vooruitzichten op een beter loon en onderwijs. Onder het communistisch regime heeft China wel geprobeerd om verstedelijking in te dammen, maar tegelijkertijd wel verder te industrialiseren. Maar het werkte simpelweg niet. Vandaar dat het land aan het einde van de jaren zeventig een reeks economische hervormingen doorvoerde. Sindsdien groeide de Chinese economie in ongekend mate, hand in hand met de groei van haar steden. Dat gezegd hebbende, is het met een goede planning en beleid mogelijk om de toekomstige urbanisatie strategisch te beheren, zodat de potentiële effecten op de biodiversiteit en ecosystemen worden beperkt.”
De huidige studie benadrukt dat we naast een groei van de wereldbevolking – rond 2030 zijn we naar verwachting met 8,5 miljard mensen en tegen het einde van deze eeuw met 11 miljard – ook rekening moeten houden met een immense verstedelijking. Deze analyse is belangrijk, omdat het laat zien wat wetenschappers weten – maar ook nog niet weten – over hoe stedelijke groei de diversiteit van het leven op aarde beïnvloedt. “Ik maak me echt zorgen over het feit dat we nog maar heel weinig weten over de volledige omvang van de indirecte effecten van verstedelijking op de biodiversiteit en ecosystemen,” zegt Güneralp. Verder onderzoek om dit in kaart te brengen, kan volgens de onderzoeker dan ook niet uitblijven.
