Droge ogen, het lijkt een onschuldige kwaal, maar het kan schade aan het hoornvlies veroorzaken. Onderzoekers hebben de genen en eiwitten die een rol spelen bij de oogziekte geïdentificeerd en hopen zo tot een beter behandelplan te komen.
Iedereen heeft weleens droge ogen, doordat bijvoorbeeld de airco aan staat. Pas als het chronisch is, spreken we van een medische aandoening. Mensen die altijd last hebben van droge ogen, hebben meer kans om verwondingen aan hun hoornvlies op te lopen. Bij het bestuderen van muizen in een laboratorium van de Washington University ontdekte een team van medische wetenschappers wat voor eiwitten de stamcellen, die als taak hebben om het hoornvlies te regenereren, nu precies produceren. Bij muizen die lijden aan droge ogen is dit zogenaamde SPARC-eiwit te weinig aanwezig in het hoornvlies.
Ook bleek bij deze muizen het SPARC-gen ‘aan’ te staan (genexpressie). De volgende stap is om deze kennis te gebruiken om een nieuwe behandeling tegen droge ogen te ontwikkelen en toekomstige schade aan het hoornvlies van patiënten te voorkomen.
Vooral vrouwen en ouderen
Mensen krijgen last van droge ogen als er onvoldoende ‘smering’ is met natuurlijke tranen. Droge ogen zijn een veel voorkomende aandoening. Ongeveer een op de tien mensen heeft er last van, vooral vrouwen en ouderen. Patiënten gebruiken ‘kunsttranen’ – oogdruppels of ooggel – om de ogen gesmeerd te houden, maar dit werkt vaak niet afdoende. Wanneer de ogen droog zijn, is er een grotere kans dat het hoornvlies beschadigd raakt.
“We hebben medicijnen, maar ze helpen bij de meeste mensen niet genoeg. Bij slechts 10 tot 15 procent van de patiënten werken ze echt goed”, legt professor in de oogheelkunde Rajendra Apte uit. “In deze studie hebben we genen die essentieel zijn voor de gezondheid van het oog kunnen identificeren. Deze genen, die er bij mensen met droge ogen anders uitzien dan bij gezonde ogen, zijn mogelijke doelwitten in toekomstige behandelplannen. Tientallen miljoenen mensen over de hele wereld lijden aan oogpijn en wazig zien als gevolg van complicaties en verwondingen die verband houden met droge ogen. Ons doel is om deze verwondingen beter te kunnen behandelen of zelfs voorkomen.”
Stamcellen en genexpressie
De onderzoekers analyseerden de genexpressie door stamcellen van het hoornvlies bij labmuizen tegen het licht te houden. Ze ontdekten dat bij muizen met droge ogen het SPARC-gen werd geactiveerd. Ook ontdekte het team dat een hogere concentratie van het SPARC-eiwit in het oog gelinkt is aan een betere genezing van oogwondjes.
“Deze stamcellen zijn belangrijk en veerkrachtig en een grote reden waarom hoornvliestransplantatie zo goed werkt”, vertelt Apte. “Mocht een behandeling met het SPARC-eiwit niet goed genoeg werken om deze cellen te activeren bij mensen met droge ogen, dan is het in de toekomst misschien zelfs mogelijk om genetisch gemanipuleerde limbale stamcellen te transplanteren naar de limbus (het gebied tussen het hoornvlies en het oogwit) om hoornvliesbeschadiging bij patiënten met droge ogen te voorkomen.”
Wat zijn droge ogen?
Mensen krijgen last van droge ogen wanneer het oog te weinig traanvocht aanmaakt. Er zijn vaak problemen met de traanklier. Daarnaast verdampt de traanfilm, het dunne laagje vocht op het oog, mogelijk te snel.
Er kan dan een brandend gevoel ontstaan, het zicht kan wazig worden bij het autorijden of het lezen van een boek, de ogen kunnen rood worden en slijm gaan afscheiden. Door uitdroging raken het hoorn- en slijmvlies geïrriteerd en wordt juist vaak een grote hoeveelheid traanvocht met een andere samenstelling geproduceerd, die de normale functies van traanvocht niet kan vervullen.
Er zijn allerlei oorzaken bekend voor het ontstaan of verergeren van droge ogen, waaronder hormonale ziekten, zoals een schildklieraandoening, een aandoening van de traanklier (zoals de ziekte van Sjörgen), een allergie of ouderdom.
Behandeling
Het behandelen van droge ogen is lastig, omdat de oorzaak niet altijd bekend is of omdat bijvoorbeeld de traanklier zwaar beschadigd is. Het doel van de behandeling blijft dan ook vaak beperkt tot het verminderen van de klachten.
Kunsttranen, oftewel oogdruppels of ooggel, kunnen helpen om de traanfilm op het hoornvlies vochtiger te maken. Een speciale bril die de ogen volledig afschermt (kappenbril) kan werken tegen uitdroging. Het is zelfs mogelijk om de traanafvoerkanalen bij de neus af te sluiten met zogenaamde punctumpluggen, zodat het traanvocht niet weg kan. Maar een betere behandeling, die voor eens en altijd een einde maakt aan droge ogen, zou een uitkomst zijn voor patiënten.
