Kikkers zijn bijzondere diertjes. Niet alleen vanwege hun indrukwekkende sprongen, maar ook omdat ze bijvoorbeeld met de tenen van hun achterpoten razendsnel op de grond kunnen tikken. Pas nu is duidelijk waarom ze dat doen: ze jagen zo hun prooi tevoorschijn.
Dat ontdekten onderzoekers van de University of Illinois Urbana-Champaign toen ze de schilderskikker eens nader bestudeerden. De Dendrobates tinctorius zoals het dier officieel heet, behoort tot de familie van de pijlgifkikkers. Hij is nauwelijks 5 centimeter groot en weegt maar zo’n 3 gram. De D. tinctorius leeft vooral in het regenwoud in het noorden van Zuid-Amerika. De kikkers hebben een hele effectieve manier om zich te beschermen tegen roofdieren: ze scheiden een verlammend en mogelijk fataal gif af. Zelf eten ze insecten en spinnen.
Tikken op tempo
Die schieten er natuurlijk vliegensvlug vandoor als je niet oplet of houden zich juist stilletjes verborgen onder het gebladerte. Daarom hebben de kikkers een slimme manier ontwikkeld om de insecten tevoorschijn te toveren én ze te kunnen volgen. Ze tikken heel snel met de tenen van hun achterpoten op de grond. Zo ontstaat een trilling, die de insecten opjaagt. De kikkers kunnen vermoedelijk zelfs het tempo van hun trilling aanpassen als dat effectiever is voor een specifieke prooi.
Zo zouden ze langzamer tikken in situaties waarbij ze door de trilling geen contact maken met hun potentiële hapje, tikken ze sneller op oppervlakken die de trillingen goed geleiden en zou dat uiteindelijk tot een succesvollere jacht moeten leiden.
Vlieg op het menu
Om te kijken of dat klopt, deden de onderzoekers een aantal tests met een groep kikkerpaartjes die ze in een terrarium hielden. De dieren kregen drie keer per week fruitvliegjes te eten met vitamines. Eerst maakten ze een video van de kikkers tijdens een voedermoment, waarop ze een halve theelepel met fruitvliegjes kregen. Daarna maakten ze een filmpje als de kikkers niets te eten kregen, steeds met of zonder hun partner erbij.
In de tweede test keken ze of de kikkers het tikken van hun tenen aanpasten als hun prooi zich op een afgescheiden, onbereikbaar oppervlak bevond. Daarvoor plaatsten de onderzoekers de fruitvliegjes in een Petri-schaaltje in het terrarium. Ze filmden hoe de kikkers probeerden bij de prooi te komen en herhaalden de test de volgende dag met dezelfde kikkers en vliegjes die wel vrij konden bewegen.
Bladeren of glas
Tenslotte testten de onderzoekers ook nog het tempo van het teentikken op verschillende oppervlakken, zoals gebladerte, aarde, gel en glas. Ze plaatsten de kikkers om de beurt in het testterrarium om ze te laten wennen aan elk oppervlak. Daarna kregen ze eten en werd er weer gefilmd tijdens voederperiodes en daarbuiten.
De uitkomsten: de kikkers gingen sneller tikken als er een prooi in de buurt was, maar geen partner, en nog sneller als hun partner er wel bij was, terwijl ze te eten kregen. Was er geen partner in de buurt en geen prooi dan tikten ze wel tien keer zo langzaam.
Knappe prestatie
“Met een maximum van bijna vijfhonderd tikken per minuut is dit gedrag ongelooflijk snel voor wat voor spierbeweging van een dier dan ook. Onze bevindingen laten ook nog zien dat er een verband is tussen het tikken en voeren van de dieren”, concluderen de onderzoekers.
De tweede test toonde aan dat het uitmaakte of de kikkers bij hun prooi konden. Als de dieren de vliegjes in het Petri-schaaltje konden zien, tikten ze gemiddeld maar 50 keer per minuut met hun teen. Vlogen de vliegjes vrij rond dan ging het tempo omhoog naar 166 tikken per minuut.
“Als kikkers de vliegjes kunnen zien, maar niet kunnen vangen, tikken ze veel minder vaak, maar ze probeerden de vliegjes nog wel te pakken. We denken dat de verandering van tiktempo gerelateerd is aan de trillingstimuli en het succes van de jacht. Het lijkt erop te wijzen dat de kikkers hun tikgedrag aanpassen afhankelijk van de reactie van de prooi.”
Liefst bladeren
Dan was er nog de derde test: wat voor effect heeft de ondergrond op het getik? De kikkers bleken verreweg het snelst te tikken op gebladerte, gevolgd door de gel en de aarde. Dat leidde echter niet tot meer aanvallen op een prooi en ook niet tot een succesvollere jacht. Wel lijkt het zo te zijn dat de kikkers doorhebben dat een vibrerende ondergrond, zoals bladeren of gel, effectiever is om te tikken dan bijvoorbeeld glas.
