Klimaatwetenschappers waren jarenlang roependen in de woestijn: die maximaal 1,5 graad opwarming zouden we met ons huidige gedrag niet gaan halen. Nu is er weer een studie die bevestigt: het gaat niet lukken zo.
En deze keer is het bericht nog somberder. Voor het eerst zijn namelijk de plannen van landen om CO2 uit de atmosfeer te verwijderen correct meegerekend. Sinds 2010 meet het VN-milieuprogramma het zogenoemde emissiegat: het verschil tussen de beloftes van een land om de CO2 terug te dringen en wat nodig is om de opwarming onder de 1,5 graad, of tenminste onder de 2 graden te houden. Elk jaar zijn de resultaten van hun rapport duidelijk: er is meer ambitie nodig.
Planetair afvalbeheer
Deze nieuwe studie past dit concept specifiek toe op het verwijderen van CO2 uit de atmosfeer. “In de VN-rapporten wordt alleen indirect gekeken naar CO2-verwijdering”, zegt hoofdonderzoeker William Lamb van het in Berlijn gevestigde Mercator Research Institute on Global Commons and Climate Change (MCC). “Niet gek, de normale benchmark voor klimaatmaatregelen is de netto-emissie, dus de uitstoot minus de verwijdering van CO2. Wij maken nu het specifieke gebrek aan ambitie duidelijk als het gaat om de opschaling van CO2-verwijdering. Dit planetaire afvalbeheer vraagt binnenkort compleet nieuwe vereisten van beleidsmakers en wordt misschien zelfs een centrale pilaar van de klimaatbescherming in de tweede helft van de eeuw”, klinkt het.
Een gat van 3 gigaton
De onderzoekers vertellen dat methoden om CO2 uit de atmosfeer te verwijderen een kleine maar cruciale rol spelen om de netto nul te bereiken. Maar op dit moment kunnen ze die rol niet waarmaken. Als de nationale doelen van landen volledig worden geïmplementeerd, kan de jaarlijkse verwijdering tegen 2030 toenemen met maximaal 0,5 gigaton CO2 en maximaal 1,9 gigaton rond 2050. Dat is nog heel ver bij de 5,1 gigaton vandaan die nodig is om onder de 1,5 graad opwarming te blijven, althans volgens het zogenoemde focusscenario van het IPCC. Daarbij wordt vooral ingezet op een snelle uitbreiding van duurzame energie en een scherpe afname van de uitstoot door fossiele brandstoffen. Maar ook in dit scenario wordt ervan uitgegaan dat er flink meer koolstof uit de lucht verwijderd wordt. Het gat voor 2050 bedraagt op dit moment minstens 3,2 gigaton CO2.
Een alternatief scenario van het IPCC gaat uit van een lagere wereldwijde vraag naar energie door gedragsverandering, die geïnitieerd wordt vanuit de politiek. Daarbij geldt een meer bescheiden stijging van koolstofverwijdering uit de atmosfeer, namelijk 2,5 gigaton tegen 2050. Stel (met de nadruk op stel) dat de nationale doelen volledig worden gehaald dan zou het gat in 2050 beperkt worden tot 0,4 gigaton, wat nog altijd behoorlijk is.
Aangezien we onze CO2-uitstoot niet snel genoeg terugdringen, moeten we het achteraf maar uit de lucht halen. Dat kan door het aanplanten van extra bos. Bomen absorberen immers CO2. Een andere mogelijkheid is om speciale energiegewassen te telen die groeien met behulp van CO2. Ook zijn er speciale installaties die CO2 uit de lucht halen, maar dat is nog nergens op grote schaal geslaagd. Een nieuwe techniek is om steengruis uit te strooien, waaraan koolstof zich hecht, zodat het uit de lucht verdwijnt (in het Engels enhanced weathering genoemd). Daarna stroomt het via rivieren naar zee, waar het op de bodem blijft liggen.
Alternatieve opties
De onderzoekers wijzen er op dat het niet zo makkelijk is om meer CO2 uit de atmosfeer te verwijderen. Daarvoor is bijvoorbeeld veel land nodig wat ten koste gaat van de biodiversiteit en voedselzekerheid. Al komen er ook steeds meer alternatieven zoals luchtfiltersystemen of CO2-opslag in steengruis. Daar wordt nu nog maar 0,002 gigaton CO2 per jaar mee uit de atmosfeer verwijderd. Ter vergelijking: door conventionele opties zoals bebossing wordt 3 gigaton uit de lucht gehaald. En er zijn weinig plannen om die nieuwe opties uit te breiden, aldus de onderzoekers.
Meer ambitie
Aangezien slechts veertig landen hun CO2-verwijderingsplannen hebben gekwantificeerd in hun langetermijnstrategieën gaat de studie ook uit van andere nationale documenten en aannames. “De berekening moet zeker worden verfijnd”, aldus Lamb. “Maar onze studie, die rekent met de focusscenario’s, opent wel de discussie over hoeveel CO2 er uit de atmosfeer moet worden verwijderd om het klimaatakkoord van Parijs te halen. En zo veel is al wel duidelijk: als de emissie in alle sectoren niet heel snel richting nul gaat, wordt de limiet van 1,5 graad nooit gehaald.”
