Een nieuwe aanpak in de strijd tegen malaria biedt hoop tegen de ziekte die jaarlijks bijna 600.000 doden eist.
Amerikaanse wetenschappers van de Harvard Universiteit hebben een aanpak bedacht om malaria onder de duim te krijgen, namelijk door muggen te behandelen met malariamedicijnen die de parasieten in het lichaam van de mug doden voordat ze mensen kunnen besmetten.
Van insecticide naar medicijn
Tot nu toe draaide malariabestrijding vooral om het doden van muggen, bijvoorbeeld met insecticiden op klamboes, ook wel bekend als muskieten- of muggennetten. In veel gebieden zijn muggen inmiddels resistent geworden tegen die insecticiden op klamboes waardoor ze niet meer werken. De onderzoekers die het artikel in Nature plaatsten, stellen nu een heel andere aanpak voor: behandel de mug met medicijnen die specifiek de malariaparasiet in het insect zelf doodt.
“Ik denk dat dit een heel interessante aanpak is om malariaoverdracht aan te pakken,” zegt onderzoeker Alexandra Probst. “Zelfs als de mug het contact met de klamboe overleeft, zorgt het medicijn ervoor dat ze de ziekte malaria niet meer kan doorgeven.”
Succesvolle laboratoriumtests
Het team testte 81 verschillende middelen op hun vermogen om malariaparasieten (Plasmodium falciparum) in muggen te doden. Daaruit kwamen 22 effectieve kandidaten naar voren, waarvan vooral de op oude medicijnen voortbouwende stoffen veelbelovend zijn. Deze medicijnen verstoren de energieproductie van de parasiet in het mitochondrium, en dat bleek fataal.
Twee varianten, gericht op verschillende plekken in hetzelfde celonderdeel (de cytochroom bc1-complex), bleken extreem effectief: ze doodden alle parasieten in de muggen na contact via de poten.
Behandeling via de klamboe
De medicijnen worden verwerkt in plastic folie of klamboes. Wanneer een mug landt op zo’n oppervlak, neemt ze het medicijn op via haar poten. Zelfs kortstondig contact van minder dan zes minuten was voldoende om parasieten te doden. In proeven met muskietennetachtig materiaal verdween de infectie volledig. De netten bleven ook na een jaar opslag werken.
Combinaties van twee middelen bleken effectiever dan elk apart, ze vertraagden ook de ontwikkeling van bestaande infecties in de mug. Dit is van groot belang: hoe langer de parasiet nodig heeft om zich te ontwikkelen, hoe kleiner de kans dat de mug lang genoeg leeft om iemand te infecteren.
Weinig kans op resistentie
Een groot voordeel van deze aanpak is dat de parasiet zich in het lichaam van de mug veel minder snel aanpast dan in mensen. In een besmette mens leven miljarden parasieten en in een mug vaak maar enkele tientallen. Hierdoor is de kans op resistentie kleiner. En mochten er toch resistente parasieten ontstaan, dan zijn ze vaak minder goed in staat zich voort te planten in muggen – een evolutionair doodlopende weg schrijven de onderzoekers in het artikel.
Klaar voor de praktijk?
De volgende stap is het testen van deze behandelde netten buiten het laboratorium, onder andere in Ethiopië. Het duurt nog minstens zes jaar voordat alle studies zijn afgerond en pas dan is bekend of de benadering echt goed werkt.
Volgens de onderzoekers zijn de middelen eenvoudig te produceren en betaalbaar. Het uiteindelijke doel is een dubbel werkend net: één dat muggen doodt én parasieten uitschakelt.
