In het noorden van Peru zijn onderzoekers op een cirkelvormig megalithisch bouwwerk gestuit dat uit verticaal opgerichte stenen bestaat. Het prehistorische bouwwerk zou zo’n 4750 jaar geleden zijn opgericht en is daarmee ongeveer even oud als Stonehenge en zo’n 100 jaar ouder dan de beroemde piramiden van Gizeh in Egypte.
En daarmee is het bouwwerk tevens één van de oudste megalithische monumenten in Peru, zo schrijven de ontdekkers in het blad Science Advances. “Ik was best verrast toen we dit cirkelvormige megalithische plein ontdekten,” zo vertelt onderzoeker Jason Toohey aan Scientias.nl. “Hoewel in andere gebieden langs de Peruaanse kust en in de Peruaanse hooglanden ook wel cirkelvormige bouwwerken zijn teruggevonden, zijn deze in dit specifieke deel van Peru nog niet eerder ontdekt. En de constructietechniek die gebruikt is om dit megalithische bouwwerk te doen verrijzen, is heel anders dan die we bij andere cirkelvormige bouwwerken zien.”
Staande stenen
De onderzoekers ontdekten het dus best bijzondere megalithische bouwwerk in het noordwesten van Peru, iets ten oosten van de op zo’n 2700 meter hoogte gelegen stad Cajamarca. Het cirkelvormige bouwwerk is opgebouwd uit twee concentrische ringen, bestaande uit verticaal opgerichte stenen. De vlakte of het ‘plein’ dat deze stenen omringen, heeft een diameter van zo’n 18 meter. Volgens Toohey ziet het bouwwerk er vandaag de dag ongeveer net zo uit als toen mensen het 4750 jaar geleden maakten. “Er is geen bewijs dat er ooit een dak boven zat,” stelt hij.
Stonehenge
Zo op het eerste gezicht doet het cirkelvormige bouwwerk wel een beetje denken aan dat ene beroemde megalithische bouwwerk in het huidige Verenigd Koninkrijk: Stonehenge. “De twee gebieden zijn heel verschillend, maar er zijn ook overeenkomsten,” aldus Toohey. Zo zijn de stenen die gebruikt zijn om Stonehenge te bouwen, veel en veel groter dan de stenen die in Peru zijn gebruikt. “Wat wel vergelijkbaar is, is het cirkelvormige ontwerp en de gebruikte constructietechnieken. Net als bij Stonehenge bestaan de wanden of grenzen (van het megalithische bouwwerk in de Andes, red.) uit grote stenen die, zonder gebruik van cement, rechtop zijn gezet.”
Functie
Net als bij Stonehenge blijft het een beetje gissen waar prehistorische mensen het Peruaanse bouwwerk voor gebruikten. Maar Toohey heeft daar natuurlijk wel ideeën over. “Als ik nadenk over hoe het er in het verleden uit moet hebben gezien, spreekt het idee dat het centrale plein – in ieder geval zo af en toe – gevuld was met mensen, me erg aan. We weten niet hoe mensen de ruimte gebruikten, maar misschien wel voor gemeenschappelijke evenementen die mogelijk een ritueel karakter hadden. Maar dat weten we niet zeker.”
Eerste samenlevingen
Het idee dat mensen aan beide kanten van de wereld – zowel in wat nu het Verenigd Koninkrijk als in wat nu Peru is – ten tijde van de prehistorie de moeite namen om met behulp van enorme stenen, tevens enorme bouwwerken op te richten, is fascinerend. Maar ook zeker niet onverklaarbaar, aldus Toohey. “Zo’n 10.000 jaar geleden begonnen groepen mensen in verschillende delen van de wereld zich langzaam te settelen en hun voedsel te verbouwen. Het was het begin van de Neolithische periode. Dat proces begon niet op alle plaatsen op aarde op hetzelfde moment, maar de sociale dynamiek die er aan ten grondslag lag was vergelijkbaar. Naarmate groepen zich gingen settelen en gingen experimenteren met de productie van voedsel, ontstond er meer interesse in het ontwikkelen van een lokale identiteit die kon helpen om sociale groepen aan lokale grondstoffen te binden. Ik ben zeker niet de eerste archeoloog die dit suggereert, maar het kan zijn dat grote, heel goed zichtbare megalithische structuren gebouwd werden om zowel nieuwe mensen naar deze vroege samenlevingen toe te trekken als lokale grondstoffen te claimen. En in die tijd gold op de meeste plaatsen op aarde dat de beste manier om grote, heel zichtbare monumentale structuren te bouwen, het overeind zetten van grote stenen was, zodat er pleinen en andere monumenten ontstonden.”
Meer vondsten
Toohey verwacht dan ook zeker nog meer van dit soort monumenten te gaan vinden in Amerika. Dergelijke ontdekkingen – zoals ook nu in Peru – zijn waardevol, omdat ze meer inzicht kunnen geven in prehistorische gemeenschappen. Maar dit soort ontdekkingen roepen ook altijd weer nieuwe vragen op. Zo zijn er twee vragen die Toohey met name bezighouden en misschien wel nooit beantwoord gaan worden. “Voor mij is de grote vraag (…) waarom mensen al die moeite namen en dat werk verrichtten om deze grote bouwwerken te bouwen. Werden deze megalithische bouwwerken gebouwd op aangeven van vroege, inspirerende leiders? Of – misschien nog wel veel interessanter – kwam de lokale bevolking op een veel collectievere, gelijkwaardigere manier samen om deze monumenten te plannen, bouwen en gebruiken? Het antwoord ligt mogelijk ergens in het midden. Maar dit zijn in mijn optiek wel grote, fascinerende vragen.”
Het in Peru teruggevonden monument kan die niet helpen beantwoorden. Maar het maakt de ontdekking zeker niet minder waardevol. “Dit bouwwerk is een ander prachtig voorbeeld van monumentale bouwwerken in de Andes, opgericht in de tijd dat mensen zich begonnen te settelen. Ik vind het fascinerend dat we de bouw van (veelal megalithische) monumenten in veel delen van de wereld zien en dat de bouw van die monumenten ook onder heel vergelijkbare omstandigheden is aangevangen.”
