Een nieuw onderzoek toont aan dat we niet alleen het virus moeten bestrijden, maar ook onze immuunrespons kunnen sturen om ernstige ontstekingen te voorkomen en de overlevingskansen te vergroten.
In Nederland heerst momenteel een flinke griepepidemie, die in januari begon en inmiddels al zeven weken aanhoudt. Volgens onderzoekers van de McGill University is het, door dergelijke voortdurende griepepidemieën en de dreiging van vogelgriep, nu belangrijker dan ooit om effectieve behandelingen voor luchtwegaandoeningen te ontwikkelen. En in een onlangs gepubliceerde studie hebben zij precies dat gedaan.
Bètaglucaan
In de studie lieten onderzoekers zien dat een stofje genaamd bètaglucaan mogelijk kan helpen bij het beschermen tegen longschade door de griep. “Bètaglucaan is een stof die voorkomt in de celwand van schimmels, zoals paddenstoelen, maar ook in granen zoals haver en gerst”, legt Kim Tran, mede-eerste auteur van de studie, in gesprek met Scientias.nl uit. “Deze stof wordt al gebruikt als supplement, maar het heeft ook belangrijke immunomodulerende eigenschappen. Het wordt zelfs onderzocht in klinische trials voor de behandeling van borstkanker.”
Immuunreactie
Terwijl veel onderzoek zich richt op het stoppen van de virusvermenigvuldiging, onderzocht deze studie hoe de immuunreactie van het lichaam op infecties kan worden gereguleerd. De onderzoekers ontdekten dat bètaglucaan de overlevingskansen bij griep flink verhoogt, door het immuunsysteem te sturen en ernstige longontsteking – een veelvoorkomende doodsoorzaak – te voorkomen. “Hoewel antivirale behandelingen belangrijk zijn, hebben de meeste grieppatiënten die op de intensive care liggen te maken met ernstige longschade door een verstoorde immuunrespons, in plaats van door het virus zelf”, vertelt Tran. “De schade die ons eigen immuunsysteem aanricht, vooral tijdens een luchtweginfectie, kan fataal zijn, zoals we zagen met de ‘cytokinestorm’ tijdens de COVID-19-pandemie. Daarom is het cruciaal om onze tolerantie voor de infectie te vergroten, zodat de ernst van de ziekte afneemt, ongeacht de virale vermenigvuldiging.”
Gevaar
Kortom, de meeste griepgerelateerde sterfgevallen worden dus niet direct door het virus veroorzaakt, maar door een overreactie van het immuunsysteem. Dit wijst erop dat het werkelijke gevaar schuilt in de immuunreactie van het lichaam zelf. Hoe het immuunsysteem precies uit balans raakt, is echter nog grotendeels onbekend.
Herprogrammering
Wat de onderzoekers nu echter hebben ontdekt, is dat bètaglucaan immuuncellen kan ‘herprogrammeren’ om longontsteking te voorkomen. “Bij griep herprogrammeert bètaglucaan een specifiek type immuuncellen, de neutrofielen”, licht Tran toe. “Normaal worden neutrofielen sterk geassocieerd met ontstekingen, maar bètaglucaan beïnvloedt de productie van neutrofielen in het beenmerg. Dit resulteert in een toename van onrijpe neutrofielen met een meer regulerend effect. Deze bijzondere groep neutrofielen kan naar de longen reizen, ontstekingen verminderen en zo helpen de weefselschade door de infectie te herstellen.”
Muizen
De onderzoekers voerden experimenten uit met muizen die werden blootgesteld aan influenza. Ze ontdekten dat bètaglucaan de longschade aanzienlijk verminderde, de longfunctie verbeterde en het risico op ziekte en overlijden verlaagde. De vraag blijft echter of deze resultaten ook daadwerkelijk op mensen van toepassing zijn. “Dat zou toekomstig onderzoek moeten uitwijzen, maar de voordelen van bètaglucaan voor het immuunsysteem wanneer het als supplement wordt ingenomen, zijn al bekend”, antwoordt Tran desgevraagd. “Bovendien is onze darm bevolkt door een grote verscheidenheid aan micro-organismen, waaronder schimmels, die samen het ‘mycobiome’ vormen. Onze studie legt een basis voor de variatie in immuunreacties, afhankelijk van de hoeveelheid bètaglucaan die in het lichaam circuleert, afkomstig van het mycobiome van een individu.”
Griepvaccins
Volgens de onderzoekers zou bètaglucaan een waardevolle aanvulling kunnen zijn op de huidige griepvaccins. “Griepvaccins werken door antilichamen te maken tegen specifieke griepvarianten, terwijl antivirale middelen het virus direct aanvallen”, weet Tran. “Omdat het griepvirus voortdurend verandert en muteert, moeten vaccins elk jaar worden aangepast en kunnen antivirale middelen minder effectief worden tegen nieuwe varianten. Met een benadering zoals bètaglucaan zouden we de ernst van infecties door verschillende griepstammen, inclusief opkomende varianten (zoals H1N1, H3N2, H5N1), kunnen verminderen door de immuunrespons van het lichaam beter te reguleren.”
Volgens de wetenschappers wijzen deze resultaten, gepubliceerd in Nature Immunology, erop dat bètaglucaan een veelbelovende behandeling kan zijn voor influenza en andere opkomende virale infecties. “De uitdaging is nu om de verschillende manieren waarop deze stof werkt goed in kaart te brengen en te bepalen hoe het effectief ingezet kan worden voor virale infecties, bacteriële infecties of kanker”, zegt Tran. “De activatie van immuunprocessen door bètaglucaan kan voordelig zijn tegen de ene ziekteverwekker, maar schadelijk zijn tegen een andere. Verdere onderzoeken zijn nodig om het gebruik van bètaglucaan voor mensen beter te begrijpen.”
