Dat blijkt uit nieuw onderzoek dat tevens suggereert dat een verandering in het brein eraan ten grondslag ligt.
Soms voelen mensen zich zo verslagen dat ze gewoon opgeven. En zonder behandeling leidt dat soms binnen enkele dagen, maar vaak binnen enkele weken tot de dood. Onderzoekers noemen dat een psychogene dood. “Het is geen zelfmoord, het houdt geen verband met depressie, maar het leven opgeven en binnen enkele dagen sterven, is een echte aandoening die vaak verband houdt met een ernstig trauma,” legt onderzoeker John Leach uit.
Stadia
In een nieuwe studie beschrijft Leach – voor het eerst – de vijf stadia die leiden tot een psychogene dood:
1. Het begint met een terugtrekking uit het sociale leven – Mensen worden – vaak na een trauma dus – emotieloos, onverschillig en zijn alleen maar met zichzelf bezig. Soms is terugtrekken goed: het stelt mensen in staat om alles op een rijtje te zetten en te herstellen. Maar als men erin blijft hangen, kan het uitmonden in apathie.
2. Apathie – Leach beschrijft het als een demoraliserende melancholie. In dit stadium streven mensen niet langer naar zelfbehoud. Ze verzorgen zichzelf niet langer en alles voelt als een enorme inspanning.
3. Aboulie – Mensen zijn hun motivatie kwijt, tonen geen initiatief meer en kunnen geen beslissingen meer nemen. Ze spreken niet meer, stoppen met eten, trekken zich nog verder terug uit de samenleving en zijn helemaal in zichzelf gekeerd. “Wat interessant is aan aboulie, is dat de geest leeg is (…) Mensen die in dit stadium hebben gezeten, maar zijn hersteld, beschrijven hun brein alsof het een brij is of geven aan helemaal geen gedachten te hebben gehad. Bij aboulie staat het brein op stand-by en is iemand de drijvende kracht achter doelgericht gedrag kwijtgeraakt.”
4. Psychische akinesie – De motivatie neemt nog verder af. Mensen zijn nog wel bij bewustzijn, maar apathisch en vaak zelfs ongevoelig voor extreme pijn. Vaak zijn ze ook incontinent en liggen ze in hun eigen uitwerpselen.
5. Psychogene dood – “Dit is wanneer mensen echt opgeven. Ze liggen misschien in hun eigen uitwerpselen en niets – geen waarschuwing, geen pak slaag, geen smeekbede – kan er nog voor zorgen dat ze willen leven.” De overgang tussen stadium vier en vijf neemt meestal ongeveer drie tot vier dagen in beslag. Soms leeft een patiënt kort voor de dood nog even op. “Het lijkt dan kort alsof dat stadium waarin de geest leeg was voorbij was en vervangen is door wat weer beschreven kan worden als doelgericht gedrag. Maar paradoxaal genoeg is het doel wanneer dat doelgerichte gedrag even opleeft, vaak het loslaten van het leven.”
Brein
In zijn studie draagt Leach ook een verklaring aan voor de psychogene dood. Zo zou het allemaal te herleiden zijn naar een verandering in het brein. Het zou daarbij gaan om een hersengebied dat een grote rol speelt bij doelgericht gedrag en motivatie. Een ernstig trauma kan ervoor zorgen dat dit hersengebied minder goed functioneert. “Motivatie is essentieel voor het omgaan met het leven en als dat wegvalt, is apathie bijna onvermijdelijk.”
Leach benadrukt dat mensen die eenmaal in één van de eerste vier stadia van de psychogene dood zijn beland niet automatisch ten dode zijn opgeschreven. Het tij kan nog gekeerd worden middels interventies. Je kunt dan denken aan het aanmoedigen tot fysieke activiteit of mensen laten inzien dat ze hun situatie in ieder geval deels in de hand hebben. Beide interventies dragen bij aan het vrijkomen van dopamine, een stofje dat ons een goed gevoel geeft. “Het tij wordt doorgaans gekeerd wanneer iemand het gevoel heeft dat hij een keuze heeft en enigszins de controle heeft en vaak gaat dat dan vergezeld door het likken van de wonden en ontwikkelen van een hernieuwde interesse in het leven.”
