Stel dat: Alexander de Grote verloren had

Alexander de Grote stierf in 323 voor Christus. 33 jaar oud en eigenaar van de halve wereld. De koning van Macedonië veroverde in zijn korte leven onder meer grote delen van Perzië. Hij is de geschiedenis ingegaan als de grote winnaar. Maar stel nu eens dat deze man ooit ergens verslagen zou zijn. Stel dat de grote winnaar verloren had.

Eén ding staat vast: de wereld zou er heel anders uit hebben gezien als Alexander de Grote, Alexander de Kleine of Alexander de Verliezer had geheten.

Perzisch
Alexander de Grote kwam, zag en overwon Perzië met overtuiging. Had hij dat echter niet gedaan dan waren de gevolgen niet te overzien geweest. De kans is namelijk groot dat de Perzen Griekenland en wellicht ook de rest van Europa hadden veroverd. In dat geval had de westerse beschaving er heel anders uit gezien.

Multiculti
De Macedonische koning Alexander was weg van de Griekse cultuur, maar kon ook de oosterse beschaving waarderen. In zijn ogen zouden die twee elkaar eigenlijk moeten ontmoeten en aanvullen. Een droom die uit kon komen toen hij beide culturele werelden bezat. Hij bracht de beschavingen op stelselmatige manier met elkaar in contact. Zo dwong hij zijn soldaten met dames uit de overwonnen gebieden te trouwen, moedigde hij de handel van de Grieken met de Perzen aan en tolereerde hij geen onderscheid tussen de Grieken en barbaroi (niet-Grieken of barbaren). Hij hoopte één wereldwijde gemeenschap te kunnen creëren. Dat kon echter alleen als beide beschavingen water bij de wijn deden; sommige onderdelen afstonden en andere overnamen. Die instelling veranderde een heleboel. Daarvoor waren staten heel nationalistisch geweest. Nu vielen grenzen weg. Men was geen Pers of Griek, maar een inwoner van de wereld. Dat had ook invloed op de religie. In het verleden was het geloof iets geweest waarmee mensen zich konden profileren. Dat was nu minder belangrijk. Het ging tenslotte niet meer om onderscheiding, maar om eenheid. Als Alexander die droom niet had nagestreefd, was hij wellicht nooit aan zijn grote veroveringstocht begonnen zijn. Zijn rijk zou nooit groter zijn geworden dan wat zijn vader hem naliet: Macedonië en Griekenland. De door hem veroverde gebieden zouden niet in contact zijn gekomen met de rijke Griekse beschaving en de economie had door het uitblijven van handelsbanden geen impuls gekregen.

Kunst

Afbeelding: Mark van Laere (Markvanlaere.nl).
Afbeelding: Mark van Laere (Markvanlaere.nl).
Ook de kunst veranderde door hellenistische invloeden razendsnel. De religieuze en heroïsche thema’s bleven, maar er bleek meer te zijn en de kunstenaars zochten die nieuwe grenzen graag op. Ze kregen meer oog voor de emotie en dramatiek. Niet alleen het uiterlijk telde, ook wat zich vanbinnen afspeelde, moest in het kunstwerk naar voren komen. De beelden werden veel theatraler, energieker en krachtiger. Had Alexander de vermenging van culturen niet mogelijk gemaakt dan was de kunst uit de oudheid wellicht nog jaren statisch, puur religieus en uiterlijk gericht gebleven. Eén van de bekendste Hellenistische kunstwerken is wellicht Venus van Milo.

Grieks
Om ervoor te zorgen dat zijn onderdanen goed met elkaar konden communiceren en vermengen, introduceerde Alexander het Grieks als nationale taal. De christenen maakten daar honderden jaren later dankbaar gebruik van. Het evangelie kon doordat iedereen dezelfde taal sprak gemakkelijker verspreid worden. Had Alexander Perzië met rust gelaten dan had elk staatje daar nog een eigen taal en dialect gehad. In dat geval had het veel langer geduurd voordat de volgelingen van Jezus de christelijke boodschap overal hadden gebracht.

Alexandrië
Athene was altijd het centrum van de Griekse wereld geweest. Alexander de Grote gooide het met de bouw van Alexandrië – een stad die hij naar zichzelf vernoemde in het noorden van Egypte – over een heel andere boeg. De gloednieuwe stad werd het cultureel centrum van zijn rijk. Overigens werden tijdens zijn veroveringstocht nog veel meer steden ter ere van hem gebouwd of hernoemd. Wereldwijd zijn er diverse Alexandrieën te vinden. Het spreekt voor zich dat een verliezer slechts zelden op zo’n onthaal mag rekenen.

Macht
Alexander de Grote had een geheel eigen kijk op de organisatie van de wereld. Hij wilde volken verenigen en de wereld vrede en stabiliteit brengen. Die kijk delen wereldleiders tot op de dag van vandaag met hem. Of hij deze manier van regeren de wereld in heeft geholpen, is moeilijk te zeggen, maar hij is in ieder geval de man die anderen inspireerde om een georganiseerde, vredige wereld na te streven. Hierbij mag en moet opgemerkt worden dat Alexander de Grote die vrede enkel door oorlog wist te bewerkstelligen. Het is niet voor niets dat sommige historici er voor pleiten zijn naam om te laten dopen tot Alexander de Gruwelijke. Sowieso heersen er zowel in het westen als in het oosten wisselend positieve en negatieve gedachten als het om deze grootse veroveraar ging. Hij stak steden in brand en moordde dorpen uit. Veel historici worden dan ook heen en weer geslingerd tussen bewondering en afgrijzen bij de bestudering van Alexander. Het is wellicht de grootste erfenis van de man die alles zo graag één maakte: verdeeldheid.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd