Termieten worden ook wel ‘kleine koeien’ genoemd, omdat ze zoveel CO2 en methaan uitstoten. Nog erger: hoe warmer het is, des te actiever de diertjes worden. En ze zijn niet groot, maar wel met veel. En met steeds meer.
Termieten spelen een cruciale rol in vele ecosystemen op de wereld, en dan vooral in de tropen. Naar mate de temperatuur op aarde stijgt, zal het aantal termieten toenemen en het gebied waarin ze leven groter worden. Zo groeit ook hun invloed op het klimaat.
Mini-koetjes
Een nieuwe studie, gepubliceerd in Science, wijst uit dat naar mate de planeet opwarmt, termieten niet alleen actiever worden in de tropen, maar hun leefgebied ook nog eens flink gaan uitbreiden. Ze zijn bezig om vanaf de evenaar de wereld te veroveren en marcheren steeds verder richting de polen. Op deze manier zullen ze meer houtrot gaan veroorzaken en meer hout consumeren. Tijdens dit proces produceren ze een grote hoeveelheid broeikasgassen, zoals methaan en koolstofdioxide, die op hun beurt weer vrijkomen in de atmosfeer. Termieten worden daarom ook wel ‘kleine koeien’ genoemd.
Hyperactief door warmte
Het onderzoeksteam ontdekte dat de activiteit van termieten meer dan drie keer zo gevoelig is voor temperatuurstijgingen dan die van microben (bacteriën en schimmels). “Het verval als gevolg van termietenactiviteit is zeer temperatuurgevoelig. Microbiële activiteit verdubbelt bij elke toename van 10 graden Celsius en onze metingen van microbieel houtbederf waren hiermee in lijn, mogelijk nog iets lager”, legt professor en coauteur Jeff Powell van de Western Sydney University uit aan Scientias.nl.
“Maar voor hout dat werd ontdekt en aangetast door termieten, was deze toename in activiteit bijna het zevenvoudige. We dachten al wel dat het hoger zou zijn dan bij microben, maar we waren oprecht verrast toen we ontdekten dat het zó hoog was. Dit is een van de sterkste temperatuurresponsen van organismen waar dan ook ter wereld”, zegt Powell.
Van de evenaar richting de polen
“Door klimaatverandering zien we dat de tropische gebieden steeds groter worden. Er ontstaat zo een groter landoppervlak met warme en droge omstandigheden, dat beter geschikt is voor termieten. Als dit zo doorgaat, verwachten we steeds vaker houtknagende termieten te gaan ontdekken in deze gebieden. We hebben berekend dat er in 2050 naar verwachting dubbel zoveel landoppervlak gaat zijn waarin we termietenkolonies zullen aantreffen. Dit zou een toename aan leefgebied betekenen van meer dan twee miljoen vierkante kilometer, oftewel de helft van het landoppervlak van de Europese Unie. Uiteraard gaat dit dan gepaard met een aanzienlijke hoeveelheid extra broeikasgassen, zoals methaan en koolstofdioxide, die op deze manier in de atmosfeer terechtkomen”, aldus professor Powell. Zo ontstaan een vicieuze cirkel: door de opwarming van de aarde komen er meer termieten, die op hun beurt weer zorgen voor meer uitstoot en dus opwarming.
Niet alleen maar een plaag
Termieten zijn niet alleen maar slecht nieuws voor de wereld. Ze leveren zeker ook positieve bijdragen aan het functioneren van natuurlijke ecosystemen, ook al worden ze vaak gezien als plaag. “Onze bevindingen laten zien dat de impact van termieten vaak ondergewaardeerd wordt, vooral in de droge tropen waar het microbiële verval van hout langzaam gaat”, zegt Powell.
Terwijl microben water nodig hebben om te groeien en hout te consumeren, kunnen termieten functioneren bij relatief lage vochtigheidsniveaus. Ze kunnen hun volgende maaltijd zoeken en naar hun heuvels meenemen wat ze nodig hebben. Ook kunnen ze hun kolonie verplaatsen naar het hout dat op het menu staat, zelfs als de omstandigheden kurkdroog zijn.
Onstopbare broeikasgasfabriekjes
Volgens Powell is er, behalve het terugdringen van broeikasgassen en het reduceren van de klimaatopwarming, weinig te doen aan de migratie en hogere uitstoot van schadelijke stoffen door termieten in de komende decennia. “Ik denk niet dat er een praktische oplossing is om de termietenactiviteit te verminderen. De meesten van hen bevinden zich in de wildernis. We kunnen daar hun aantallen niet verminderen met pesticiden of andere controlemaatregelen (niet dat ik daarvoor pleit). En het is niet zo dat je hun dieet zou kunnen aanpassen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, zoals we proberen te doen met vee”, legt professor Powell uit aan deze site.
Internationale samenwerking
Onder leiding van onderzoekers van de Universiteit van Miami heeft de studie het termieten- en microbieel verval van hout gemeten op meer dan 130 locaties over de hele wereld. “Dit is een mooi voorbeeld van wat een relatief eenvoudig experiment kan bereiken als de internationale onderzoeksgemeenschap er op een gecoördineerde manier achter staat. Zonder dit initiatief zou het niet mogelijk zijn geweest om de grote impact van termieten op het klimaat te ontdekken en aan te tonen.”
