We voeren al een tijd staaroperaties uit bij vissen die in gevangenschap leven. Echter is er nooit onderzocht hoe effectief zo’n operatie nu precies is – tot nu. Voor het eerst hebben wetenschappers gekeken naar de langdurige effecten van zo’n operatie, en vooralsnog zijn de bevindingen positief.
Mensen zijn zeker niet de enigen die staar kunnen ontwikkelen op hoge leeftijd; zo is het goed mogelijk voor honden, katten, paarden en dus ook vissen om staar te krijgen. De afgelopen 20 jaar werden er al wel af en toe operaties uitgevoerd om bedreigde vissoorten in gevangenschap een handje te helpen. Echter was lange tijd niet duidelijk hoé effectief zo’n operatie precies was. Inmiddels hebben wetenschappers het antwoord: zo’n operatie kan gemiddeld een extra levensjaar toevoegen aan het natte bestaan van een vis. Het onderzoek is gepubliceerd in het blad Veterinary Sciences.
Bedreigde diersoort
Voor het onderzoek heeft het team van wetenschapper Claire Vergneau-Grosset in totaal elf operaties uitgevoerd. Voor de operaties hebben de onderzoekers gebruik gemaakt van bedreigde vissoorten: gevlekte zeewolven (Anarhichas minor) en zeewolven (Anarhichas lupus), welke afkomstig waren van het Aquarium du Québec. Ook hebben de onderzoekers operaties uitgevoerd bij (eveneens bedreigde) gestreepte zeebaarzen (Morone saxatilis), afkomstig van de St. Lawrence-rivier. “Alle vissen waren ouder dan 10 jaar, wat langer is dan de normale levensverwachting voor deze diersoorten,” voegt Vergneau-Grosset toe. “Hun lange leven gecombineerd met hun eetgedrag is waarschijnlijk dan ook de reden dat ze uiteindelijk staar hebben ontwikkeld. In het wild leven individuen met staar niet zo lang, vooral omdat ze dan slecht kunnen zien. Dit zorgt ervoor dat ze hun voedsel niet kunnen zien, of dat ze jachtdieren niet kunnen zien en vervolgens zelf voedsel worden.”
Operatie
Een vis met staar heeft uiteindelijk geen eetlust, een donkere huid en moeite om zich goed te oriënteren (zie kader). De onderzoekers hoopten de elf vissen met staar die in deze nieuwe studie centraal staan dan ook een handje te helpen door deze succesvol te opereren. Dit hebben ze gedaan door de vissen eerst in een bak met water rond te laten zwemmen waar een slaappoeder in was opgelost. Vervolgens werd de slapende vis op een tafel gelegd met een natte doek erop, en werd er een buis in elke kieuw gestopt waar water doorheen werd gepompt. Vervolgens verwijderden ze de kristalachtige lens uit het vissenoog waar staar in zat, door heel voorzichtig in en om het oog heen te snijden op specifieke plekken. Naderhand werden alle vissen weer losgelaten in het Canadese aquarium.
Hoe weet je nu of een vis staar heeft? Nou, dat is niet zo lastig vast te stellen. Vissen met staar krijgen een wit troebele lens. Ook neemt hun eetlust af en hebben ze moeite om zich te oriënteren. Een ander gevolg is dat hun huid donkerder wordt. “Net als kameleons hebben vissen pigmentcellen die we melanoforen noemen en die ze in staat stellen om van kleur te veranderen en zich zo aan hun omgeving aan te passen,” legt Vergneu-Grosset uit. “Wanneer ze staar krijgen en moeite krijgen om kleuren te onderscheiden, wordt hun huid donkerder of zelfs zwart.”
Langdurig effectief
De resultaten van het onderzoek zijn interessant, omdat ze voor het eerst aantonen dat staaroperaties bij vissen langdurig effectief zijn. Zo kunnen deze operaties het welzijn verhogen en blijft de vis ook langer leven. Vergneau-Grosset licht toe: “onze resultaten laten zien dat 73 procent van de geopereerde vissen naderhand weer begon met eten. Gemiddeld leefden de vissen een jaar extra, wat erg positief is voor vissen die zo oud zijn.” Naarmate het zicht verbeterde ging ook de oriëntatie van de vis vooruit en werd de huid weer lichter van kleur. Vergneau-Grosset sluit af: “het doel is niet om deze vissen weer perfect zicht te geven, maar vooral dat ze hun omgeving weer in de gaten kunnen houden.”
En dat is dankzij de staaroperaties dus overduidelijk gelukt. Het is goed nieuws, met name voor bedreigde vissoorten. Want de wetenschappers zien er weinig heil in om bijvoorbeeld goudvissen – hoe waardevol die in de ogen van hun baasjes ook mogen zijn – een beter en langer leven te gunnen. “Zo’n staaroperatie is alleen geschikt voor bedreigde vissoorten, waarbij het heel waardevol kan zijn op het moment dat deze vissen net even wat langer leven,” aldus Vergneau-Grosset. “Het is dan ook niet aan te raden om zo’n operatie bij een goudvis uit te laten voeren.”
