De rotstekeningen zijn zo nauwkeurig gemaakt, dat hedendaagse spoorzoekers in staat waren om niet alleen de diersoort, maar ook de leeftijd en zelfs het geslacht te identificeren. En de prehistorische kunstenaars blijken een zwak te hebben gehad voor… de giraf.
In de bergen van West-Namibië bevindt zich een rotsachtig bekken dat een ware kunstgalerij herbergt. Duizenden jaren geleden kerfden prehistorische jager-verzamelaars hier honderden menselijke voetafdrukken en dierlijke pootdrukken in het gesteente. Onderzoekers hebben zich nu over deze tekeningen gebogen. Want ze zijn zo gedetailleerd en realistisch uitgehakt, dat hedendaagse spoorzoekers in staat waren om vast te stellen welke dieren deze prehistorische kunstenaars hebben vereeuwigd.
De rotstekeningen in Namibië
Namibië herbergt een schat aan oude rotstekeningen van jager-verzamelaars uit de Late Steentijd. Sommige tonen menselijke figuren en een verscheidenheid aan dieren, zoals olifanten. Maar wat vooral opvalt, zijn de vele zorgvuldig vervaardigde gravures van dierlijke pootafdrukken. “In Namibië bestaan er twee verschillende tradities van prehistorische rotstekeningen uit het stenen tijdperk,” vertelt onderzoeker Andreas Pastoors in gesprek met Scientias.nl. “Aan de ene kant zien we veelkleurige rotsschilderingen, zoals die gevonden op de Brandberg. Daarnaast hebben we er tekeningen gevonden uitgehakt of gekerfd in rots. De menselijke en dierlijke voet- en pootafdrukken behoren tot de laatstgenoemde groep. In het onderzoeksgebied hebben we een bijzonder groot aantal van dergelijke ‘stappen’ gevonden, die we aan nadere inspectie wilden onderwerpen.”
Voetafdrukken
De jager-verzamelaars die de tekeningen maakten, waren buitengewoon vaardige kunstenaars. De pootafdrukken zijn namelijk zo realistisch en gedetailleerd afgebeeld, dat archeologen veronderstelden dat ervaren spoorzoekers in staat zouden moeten zijn om de gravures te interpreteren. Daarom riepen ze de hulp in van Namibische spoorzoekers uit de Kalahariwoestijn, die zich over 513 gravures bogen. En met succes. De deskundigen waren niet alleen in staat om vast te stellen welke diersoorten waren afgebeeld, maar slaagden er zelfs in om het geslacht, de leeftijd en zelfs de specifieke poot in meer dan 90 procent van de tekeningen die ze bestudeerden, te identificeren.
Diersoorten
Uit de bevindingen blijkt dat prehistorische kunstenaars talloze verschillende dieren in de rots hebben gekerfd. “Wat mij verraste, is de enorme diversiteit aan afgebeelde dieren,” zegt Pastoors. “Het omvat zowel opvallende en grote dieren, zoals grote katten, neushoorns, olifanten en giraffes, maar ook minder opvallende of niet-gevaarlijke soorten, denk aan konijnen, bosvarkens en apen. Daarnaast waren we verbaasd over het feit dat prehistorische kunstenaars meer verschillende soorten pootafdrukken tekenden dan het aantal dieren dat ze herkenbaar in steen hebben uitgesneden.”
Natte omgevingen
Veel van de afgebeelde dieren, zoals neushoorns, bavianen, wrattenzwijnen en zebra’s, bewonen momenteel nog steeds het rotsachtige, droge gebied in de buurt van de gravures. Maar andere tekeningen vertegenwoordigen dieren die de voorkeur geven aan vochtigere omgevingen en die vandaag de dag niet in de regio voorkomen. Denk aan gnoes en bosvarkens. Dit wijst erop dat duizenden jaren geleden het gebied mogelijk veel vochtiger was, of dat de oude kunstenaars zich de pootafdrukken van dieren uit andere, vochtigere gebieden herinnerden.
Giraffen
Ondanks de grote diversiteit aan afgebeelde dieren, lijkt het erop dat de tekenaars toch een duidelijke voorkeur hadden voor één specifiek dier. Zo blijken de meeste geïdentificeerde pootafdrukken aan de giraf toe te behoren. “De giraf is oververtegenwoordigd,” vertelt Pastoors. “We weten alleen niet waarom. Helaas begrijpen we de betekenis van geen enkele prehistorische rotstekening ter wereld.”
Voorkeur
Daarnaast blijkt dat de prehistorische kunstenaars vaker volwassen dieren hebben afgebeeld dan jonge dieren. Ook tekenden ze vaker mannelijke voetafdrukken dan vrouwelijke. Iets wat Pastoors tevens niet kan verklaren. “Dat zou pure speculatie zijn,” zegt hij. Wat hij wel kan zeggen, is dat het waarschijnlijk voortkomt uit bepaalde culturele voorkeuren. Mogelijk kunnen hedendaagse inheemse experts hier meer licht op werpen, al zal de precieze betekenis en context van de rotskunst waarschijnlijk voor altijd in nevelen gehuld blijven.
Klaslokaal
Eén van de theorieën is dat prehistorische jager-verzamelaars de gravures mogelijk als leermiddel gebruikten. Door tekeningen te bestuderen, konden nieuwkomers in de regio de subtiele verschillen tussen lokale dieren van verschillende soorten, leeftijden en geslachten herkennen. Toch is de plek waar de rotstekeningen zijn gevonden een vreemde plek voor een ‘klaslokaal’, zo zeggen de onderzoekers. Het gebied is slecht verlicht en sommige pootafdrukken zijn langs de binnenwanden van een smalle spleet uitgehouwen. Om ze te bekijken, moet je op de grond gaan liggen en jezelf door de smalle opening bewegen.
Ondanks dit onopgeloste mysterie, benadrukt Pastoors met name de nieuwe inzichten die deze studie verschaft in de duizenden jaren oude rotstekeningen van dierlijke pootafdrukken. “Onze studie laat zien hoeveel informatie er in deze weergaven verborgen ligt,” zegt hij. “En deze informatie hebben we nu kunnen onthullen met behulp van de juiste kennis en expertise. Onze studie laat daarom zien dat het westerse kennisstelsel niet het enige is dat waardevolle kennis kan genereren. In de toekomst zullen we dan ook nog vaak spoorzoekers betrekken bij studies naar oude rotstekeningen.”
