Spinnenmannetje ontsnapt aan kannibalistisch vrouwtje door zichzelf weg te katapulteren

Om te voorkomen dat ze na de seks door hun partner worden opgegeten, schieten mannetjes van de spinnensoort Philoponella prominens zichzelf met hoge snelheid bij haar vandaan.

Even uitpuffen en misschien een sigaretje roken na de daad is er bij veel spinnensoorten niet bij. Nogal wat vrouwtjesspinnen hebben de neiging hun tanden te zetten in het mannetje waar ze net mee gepaard hebben

Maar mannetjes van de spinnensoort Philoponella prominens – die tot dezelfde familie behoren als bijvoorbeeld de kruisspin – hebben daar iets op gevonden. Ze vouwen hun twee voorste poten dubbel tegen het vrouwtje aan en, zo gauw de seks voorbij is, vouwen ze die pootjes weer uit en schieten ze weg. Het proces is “vergelijkbaar met de werking van een katapult”, schrijven bioloog Shichang Zhang van de Hubei-universiteit in China en collega’s in het wetenschappelijke tijdschrift Current Biology.

Tot zes keer toe

Die ontsnappingssprongen zijn bovendien behoorlijk spectaculair. De spinnen bereiken snelheden tot 88 centimeter per seconden, stelden Zhang en zijn team vast. Ook tollen ze tijdens hun sprong gemiddeld 173 keer per seconde om hun as, met uitschieters naar 469 keer per seconde!

Hoe de onderzoekers dat bepaalden? “We filmden de paringen met een hogesnelheidscamera die 1500 beelden per seconde maakt”, legt teamlid Li Daiqin uit per mail. Daarbij bekeken de wetenschappers hoe de posities van drie punten op het lichaam van de mannetjesspin per beeldje veranderden. Op basis van die verplaatsingen berekenden ze vervolgens het traject dat de spin al wegkatapulterend aflegde.

Parende spinnen (Philoponella prominens) 2
Twee parende spinnen van de soort Philoponella prominens.

Daarbij zit zo’n mannetje vast aan een ‘veiligheidslijn’ van spinnenzijde, schrijven de onderzoekers. Langs die lijn kan het na zijn sprong terug naar het web van het vrouwtje klimmen – om opnieuw met haar te paren en weer weg te katapulteren. Dat kan het mannetje tot wel zes keer achter elkaar doen, constateerden de onderzoekers.

Kapotte katapult

Zoals dat soms gaat bij biologisch onderzoek, deden Zhang en zijn team ook wat nogal… wrede experimenten. Zo hielden ze bij dertig mannetjes een borsteltje tegen hun rug, waardoor ze na de paring niet konden wegspringen. “Al deze mannetjes werden gevangen en gedood door de vrouwtjes”, tekenden de onderzoekers op.

Ook haalden ze bij zestig mannetjes een of twee voorste pootjes weg, waardoor hun katapultmechanisme niet meer werkte. Deze verminkte spinnen maakten de vrouwtjes nog wel het hof, maar paarden vervolgens niet met ze. Mannetjes waarbij een of twee van de overige zes pootjes waren verwijderd, paarden wél met hun vrouwtje. En katapulteerden zich vervolgens weg.

Van uitmuntende kwaliteit

Andres Rivera Quiroz, gepromoveerd op spinnenonderzoek en nu werkzaam bij Naturalis, vindt de studie van uitmuntende kwaliteit. “Veel spinnensoorten zijn moeilijk te bestuderen doordat ze hun normale gedrag alleen onder heel specifieke omstandigheden laten zien. Voor dit onderzoek zijn 155 paringen bestudeerd – wat heel veel is! – en bij meer dan 97 procent daarvan was het katapultmechanisme te zien.”

Dat mechanisme noemt Rivera Quiroz “erg verrassend”. “Bij spinnen zie je allerlei verschijnselen die te maken hebben met seksuele selectie: strijd tussen mannetjes, een wapenwedloop tussen mannetjes en vrouwtjes, het verminken van geslachtsdelen, seksueel kannibalisme… Maar ik had nog nooit van een dergelijk katapultmechanisme gehoord.”

Bronmateriaal

"Male spiders avoid sexual cannibalism with a catapult mechanism" - Current Biology

"These male spiders catapult at impressive speeds to flee their mates before they get eaten" - Cell Press

Andres Rivera Quiroz (Naturalis Biodiversity Center)

Afbeelding bovenaan dit artikel: Shichang Zhang

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd