Hij kan zelfs geluiden van sluipende roofdieren of nietsvermoedende prooien op meters afstand opvangen.
Spinnen beschikken niet zoals wij over oren. Wetenschappers gingen er daarom lange tijd vanuit dat spinnen niet in staat zijn om te horen. Daar komt echter steeds meer verandering in. “Er is aangetoond dat een aantal spinnensoorten prima kunnen horen, ook al druist dat in tegen wat de meeste mensen verwachten,” vertelt onderzoeker Jay Stafstrom aan Scientias.nl. Een nieuwe studie neemt alle twijfel weg. Want onderzoekers zijn op een spinnetje gestuit dat over een wel heel opmerkelijk goed gehoor beschikt.
Deinopis
We hebben het over Deinopis, een spinnengeslacht uit de familie Deinopidae. Deze spin – met opvallend grote ogen – verbergt zich overdag en jaagt gedurende de nacht, bungelend aan palmbladeren. De spin heeft een opmerkelijke jachtstrategie. In tegenstelling tot veel andere soorten, wacht Deinopis niet geduldig af totdat er een nietsvermoedende prooi onverhoopt in zijn plakkerige web vast komt te zitten. Nadat hij de uren met daglicht volledig stilzittend heeft doorgebracht, komt de spin ’s nachts tot leven. Hij bungelt dan net boven de grond aan een palmblad en gooit vervolgens zijn kleverige web bruusk over onoplettende insecten heen. Overigens plukken ze met een indrukwekkende achterwaartse salto ook zo insecten uit de lucht.
Zicht
We weten ondertussen dat die eigenaardige grote ogen van Deinopis niet voor niets zijn. De spinnen beschikken namelijk over ongelofelijk scherp nachtzicht. Iets wat Stafstrom al meteen intrigeerde. “Hun visuele zicht trok me als eerste,” legt hij uit. “Bovendien ben ik behoorlijk geïnteresseerd in hoe sensorische systemen kunnen evolueren en is het heel nuttig om verwante spinnen met elkaar te vergelijken.” De onderzoeker besloot daarom het gehoor van Deinopis op de proef te stellen. Want voor het vangen van insecten uit de lucht lijkt hun scherpe nachtzicht helemaal niet noodzakelijk. “In een eerdere studie heb ik hun ogen afgeplakt zodat ze niets meer konden zien.” vertelt Stafstrom. “Toen ik ze vervolgens vrijliet in de natuur, bleek dat ze geen prooien meer van de grond konden vangen, maar dat ze nog wel steeds insecten uit de lucht plukten. Hierdoor was ik er vrij zeker van dat de spinnen voor het jagen op vliegende insecten een ander sensorisch systeem gebruiken.”
De spinnen beschikken echter niet over oren. Daarentegen gebruiken ze haartjes en receptoren op hun pootjes om te kunnen horen, zo ontdekten de onderzoekers. Het team observeerde de reactie van de spinnen op verschillende tonen. Ook maten ze met behulp van elektroden hun neurale respons. En dit leidde tot een interessante ontdekking. Zo blijkt dat de spinnen naast hun goede nachtzicht ook over een opmerkelijk goed gehoor beschikken.
Frequenties
De onderzoekers ontdekten dat de spinnen verrassend genoeg geluiden met een frequentie tot 10 kHz konden opvangen; veel hoger dan de geluiden van rondwandelende of vliegende insecten. Bovendien konden ze geluiden opvangen van ten minste twee meter verderop. “Toen ik lage toonfrequenties speelde – zelfs op afstand – sloegen de spinnen toe alsof ze op een insect joegen,” legt Stafstrom uit. Hoewel ze ditzelfde gedrag niet bij hoogfrequente tonen lieten zien, ontdekten de onderzoekers dat ze deze geluiden wel degelijk opvingen. Wanneer ze namelijk hoogfrequente tonen afspeelden, bevroren de spinnen als het ware. “We hadden niet verwacht dat de spin ook gevoelig was voor deze hoogfrequente tonen,” zegt Stafstrom. Het horen van deze hogere frequenties is misschien niet nuttig bij het jagen, maar het kan hen wel helpen alert te blijven wanneer ze zich verbergen voor hun eigen roofdieren. De resultaten uit de studie suggereren dus dat spinnen zowel laagfrequente geluiden van insectenprooien kunnen opvangen evenals hoogfrequente geluiden van hun eigen roofdieren, zoals vogels.
Trillingen
De onderzoekers denken dat Deinopis echt niet de enige is. “Ik denk dat veel spinnen kunnen horen,” zegt onderzoeker Ron Hoy. “Maar iedereen neemt aan dat spinnen door hun plakkerige web waar ze prooien mee vangen, alleen goed zijn in het detecteren van trillingen van dichtbij. Maar rondvliegende insecten in de lucht kunnen waarnemen is echt het domein van het gehoor. Dat is wat wij doen en wat ook spinnen dus kunnen. Alleen doen spinnen het niet met trommelvliezen, maar met hele gespecialiseerde receptoren.”
Kun je alleen horen met oren?
Dat doet echter de vraag rijzen of spinnen daadwerkelijk ‘horen’. Want kun je eigenlijk zonder oren wel horen? Of moeten we het vermogen van Deinopis toch eerder scharen onder het ‘voelen’ van trillingen, opgevangen met haartjes en receptoren op de pootjes? “Sommige mensen zeggen inderdaad dat niets goed kan ‘horen’ tenzij het een trommelvlies heeft dat drukveranderingen waarneemt, zoals onze eigen oren,” zegt Stafstrom desgevraagd. “En dat is zeker een voorwaarde om te kunnen horen. Maar in werkelijkheid detecteren de spinnen dezelfde soort informatie. Dit is akoestische informatie in de lucht over waar een object zich bevindt, hoe snel het beweegt en waar het naartoe gaat. Deze spinnen gebruiken hiervoor gewoon een andere set organen.”
Terwijl eerdere studies voorzichtig lieten doorschemeren dat spinnen mogelijk kunnen horen, laat het huidige onderzoek zien hoe goed ze daartoe in staat zijn. De resultaten wijzen er dus op dat – in ieder geval sommige – spinnen heel goed zijn in het detecteren van geluid. “Ze gebruiken dit zintuig om prooien op te sporen, maar ook om roofdieren aan het licht te brengen,” vat Stafstrom samen. Het team is nu van plan om te onderzoeken of de spinnen ook in staat zijn om te achterhalen waar het geluid dat ze horen vandaan komt. Want als de spinnen ook directioneel kunnen horen, kan dit hun acrobatische jachtstijl verder helpen verklaren. “Gericht horen is een groot probleem bij elk dier,” zegt Hoy. “Maar ik denk dat we echt op een aantal interessante verrassingen bij deze spin zullen stuiten.”
