Wetenschappers komen met een ontdekking die ook mensen zonder spinnenfobie de stuipen op het lijf zou kunnen jagen: een spin die dodelijk braaksel produceert – en er niet voor terugdeinst dat ook te gebruiken.
Dat is te lezen in het blad BMC Biology. Het onderzoek handelt over de spin Uloborus plumipes, beter bekend als de kaskaardespin. De spin komt van nature voor in Azië, Afrika en Europa. Ook in Nederland wil de spin nog weleens opduiken, maar dan enkel in goed verwarmde gebouwen, zoals kassen. De spin wordt niet veel groter dan een centimeter en is zo op het eerste gezicht dan ook weinig angstaanjagend. Zijn prooien – kleine insecten – zullen daar echter anders over denken; nieuw onderzoek onthult nu dat de spin die prooien uitschakelt met behulp van dodelijk braaksel.
Hoe zit dat?
Veel spinnen gebruiken gifstoffen om hun prooien te doden of verlammen. Vaak zijn ze daartoe uitgerust met ‘giftanden’ die ze gebruiken om het gif – dat via gifklieren wordt aangevoerd – in hun prooi te injecteren. Maar onderzoekers vermoeden al langer dat U. plumipes het anders aanpakt en zonder gifklieren door het leven gaat. Onduidelijk was echter hoe deze spin er zonder gif in slaagt zijn prooi aan zich te onderwerpen.
Gifstoffen in de middendarm
Het nieuwe onderzoek werpt een heel nieuw licht op de zaak en bevestigt allereerst dat de kaskaardespin inderdaad geen gifklieren bezit. Maar dat wil zeker niet zeggen dat de spin ook niet meer giftig is, zo schrijven de onderzoekers. Want hun analyse wijst erop dat de spin nog steeds gifstoffen aanmaakt, maar dan op een heel andere plek, namelijk in de middendarm, oftewel “het orgaan dat spijsverteringssappen afgeeft”, zo schrijven de onderzoekers.
Dodelijk gif
En die gifstoffen zijn dodelijk voor insecten, zo wijzen experimenten uit. Want nadat de onderzoekers wat van dit gif aan de middendarm van de spinnen hadden onttrokken, probeerden ze het uit op fruitvliegen. Dat liep slecht af voor de fruitvliegen: het leeuwendeel ervan legde binnen een uur het loodje.
Braaksel
Maar hoe zetten kaskaardespinnen die gifstoffen dan precies in? Nou, nu wordt het een ietwat smerig verhaal. Want onderzoek suggereert dat de spinnen hun prooien eerst in hun web vangen en vervolgens – met tot wel honderden meters zijde per prooi – omwikkelen, om er daarna overheen te braken. En dat braaksel is dan dodelijk voor de ingepakte prooi: “Pas na de toediening van de spijsverteringssappen treedt de dood van de prooi op,” zo stellen de onderzoekers.
Compensatie
De wetenschappers vermoeden dat de kaskaardespin ooit wel ‘gewoon’ gif injecteerde, maar gaandeweg zijn gifklieren is kwijtgeraakt. Zijn zeer giftige spijsverteringssappen compenseren waarschijnlijk de afwezigheid van die gifklieren en stellen de spin alsnog in staat zijn prooi te verlammen en doden.
Overigen is de kaskaardespin niet de enige spinnensoort die gifstoffen in zijn spijsverteringskanaal heeft zitten; gifstoffen zijn eerder ook aangetroffen in de darmen van andere giftige spinnen. Het wijst volgens de onderzoekers op een “evolutionaire link tussen het gif- en het spijsverteringssysteem’. Heel concreet vermoeden de onderzoekers dat gifstoffen oorspronkelijk spijsverteringsfuncties hadden en later voor gifgebruik zijn ingezet. “Deze studie benadrukt hoe complex de biologie van spinnen is,” zo concluderen de wetenschappers in hun studie. “En onderstreept het belang van onderzoek naar gifstoffen in verschillende weefsels, om zo hun evolutionaire en functionele rol volledig te begrijpen.”
