Een pleidooi voor meer speelsheid, dat is het onderzoek van Sharon Shen in ieder geval: speelse mensen zijn beter bestand tegen wat er misgaat in het leven en genieten meer van wat er wél is, zo blijkt uit haar studie in coronatijd.
Of wat de onderzoeker van Oregon State University eigenlijk specifiek aantoont: mensen die erg speels zijn, toonden veel meer veerkracht tijdens de pandemie dan minder speelse personen. Speelsheid is volgens haar een cruciale maar ondergewaardeerde eigenschap die voor meer veerkracht en geluk zorgt in moeilijke periodes. En lichtpuntje voor de zwartkijkers: speelsheid is te ontwikkelen.
Shen en een collega verdeelden vijfhonderd volwassenen in twee groepen: de meer en de minder speelse mensen, zoals gemeten met een persoonlijkheidstest. Hun opvallendste conclusie: de heel speelse mensen deden niet per se andere dingen dan minder speelse mensen. Ook deden ze bepaalde activiteiten niet vaker, maar ze ervoeren die dingen wel als positiever.
Veerkrachtig en realistisch
We vroegen Shen hoe dat nu precies zit. “Speelse mensen tonen veerkracht door concrete gedragsaanpassingen, niet alleen door optimistisch te denken.” Ze zijn daarbij verrassend realistisch, het zijn geen dromers. “Ze zagen een optimistischere toekomst voor zich tijdens Covid-19 en noemden obstakels kansen voor groei, maar tegelijkertijd rapporteerden ze dezelfde risico’s, kwetsbaarheid en isolatie als minder speelse mensen”, vertelt ze aan Scientias.nl. Het toont volgens de onderzoeker aan dat ze wél realistisch zijn wat betreft de uitdagingen die deze tijd met zich meebracht.
Wat speelse mensen echt onderscheidde van anderen, is iets wat de onderzoeker ‘actieve gedragsaanpassing’ noemt. “Ze veranderden uitdagende situaties, vonden een creatieve vervanging voor wat niet meer kon en behielden een gevoel van controle te midden van onzekerheden. In hun vrije tijd toonden ze een groter aanpassingsvermogen door plannen aan te passen, nieuwe plaatsen te verkennen en creatieve manieren te vinden om actief te blijven. Het meest opvallende was dat ze dagelijkse activiteiten benaderden met een focus op kwaliteit – ze ervoeren meer plezier en betrokkenheid – zelfs als ze even vaak als anderen aan vergelijkbare activiteiten deelnamen. Deze combinatie van een realistische inschatting van bedreigingen en actieve gedragsaanpassing gaat verder dan enkel optimisme en weerspiegelt echte veerkracht”, aldus Shen.
Speelse opvoeding
Vraag is waarom sommige mensen zoveel speelser en veerkrachtiger zijn dan anderen. Heeft je opvoeding daar iets mee te maken? “Eerder onderzoek heeft aangetoond dat speelsheid van de ouders inderdaad meer speelsheid en adaptief gedrag bij kinderen voorspelt en dat houdt aan tot in de volwassenheid.” Sowieso adviseert de onderzoeker speelser ouderschap. “Onze eerste bevindingen wijzen uit dat speels ouderschap conflicten tussen kind en ouder kan verminderen en familiebanden kan versterken, factoren die waarschijnlijk bijdragen aan de veerkracht van kinderen op de lange termijn.” Maar wie niet speels is, hoeft niet te treuren. “Wat hoopvol is, is dat speels gedrag, zoals prioriteit geven aan plezier of spel en flexibel denken, relatief snel kan worden overgenomen, ongeacht de aanleg voor speelsheid en kan worden gecultiveerd op volwassen leeftijd, ongeacht vroege ervaringen.”
Onbevangen zijn
Maar wat is die speelsheid dan precies? “Wij zien het als een persoonlijkheidstrek met drie kerncomponenten: de motivatie om plezier te hebben, oftewel je innerlijke drang om te creëren en plezier te vinden, onbevangenheid – je vermogen om vrij te denken zonder je te laten inperken door conventies en spontaniteit – en je vermogen om positief om te gaan met het onverwachte. Ze zijn alle drie nodig om veerkracht op te bouwen, maar de combinatie van plezier zoeken en onbevangenheid zijn het effectiefst om met stress om te gaan. Het stelt mensen in staat om flexibel te denken en meer positieve mogelijkheden te verkennen in een onzekere, stressvolle situatie, in plaats van te worden verzwakt door bestaande beperkingen of conventies”, legt Shen uit.
Zo uniek als je vingerafdruk
Hoe speelsheid tot uiting komt, verschilt echter sterk per persoon. “Je innerlijke speelsheid is net zo uniek als je vingerafdruk. Wat de een energie geeft, kan de ander uitputten. De sleutel is het vinden van je eigen authentieke speelsheid die past bij wie je bent. Sommigen vinden hun flow in rustige creatieve bezigheden, anderen in actieve sociale spelletjes en weer anderen in speelse intellectuele activiteiten. Het gaat uiteindelijk niet om de manier waarop je speelsheid ervaart, maar om het ontwikkelen van de capaciteit om flexibel te blijven en positieve ervaringen te hebben, zelfs als het leven de druk opvoert.”
Zijn er ook nadelen aan te veel speelsheid? “Dit is een belangrijke vraag die raakt aan een veelvoorkomende misvatting die speelsheid gelijkstelt aan domheid en ongepast gedrag”, vertelt de onderzoeker. “Speelsheid lijkt soms misplaatst, maar het is cruciaal om het op een fundamenteler niveau te begrijpen, namelijk als een belangrijke eigenschap die de conventionele grenzen van het sociale leven, inclusief werk, overschrijdt.”
Speels op je werk
Shen gaat dieper in op wat mensen nu zo speels maakt. “Ons onderzoek laat zien dat speelse mensen goed zijn in het integreren van flexibel denken en contextueel bewustzijn. Ze herkennen dus beperkingen en uitdagingen terwijl ze situaties creatief benaderen. Deze combinatie verbetert vaak de professionele prestaties doordat ze goed zijn in problemen oplossen, creatief zijn en veel aanpassingsvermogen hebben.” En dat is handig in een tijd waarin speelsheid steeds meer wordt erkend als nuttige eigenschap. “Organisaties als Google, 3M, MIT Media Lab en Nokia Bell Labs hebben spelen geïnstitutionaliseerd in hun werkomgeving als een middel om het creatieve potentieel van werknemers te ontsluiten en innovatie te bevorderen.” Er is bovendien een evolutie in de werkcultuur zichtbaar. “Vooral jongere generaties hebben een positievere houding ten opzichte van plezier op het werk en streven naar een grotere integratie van werk en spel – een verschuiving die volgens onderzoek kan bijdragen aan een groter welzijn en meer professioneel succes.”
Zo word je speelser
Nu rest de vraag – zeker als je jezelf niet zo speels vindt – hoe word je speelser? “Iedereen heeft speelsheid in zich”, begint Shen. “Ik vertel mensen graag dat we nog nooit iemand zijn tegengekomen die nul scoorde in onze speelsheidpersoonlijkheidstest. Het is gewoon een kwestie van je eigen manier vinden om het uit te drukken. Belangrijk is dat je geen spelletjes hoeft te spelen om speels te zijn. Het gaat erom dat je plezier hebt, open bent en flexibel in het leven staat.”
Ze vervolgt: “De eenvoudigste manier om te beginnen is door je te richten op de kwaliteit van de ervaring, in het bijzonder de momenten van plezier op een dag: verwissel aan het einde van de dag ‘wat heb ik bereikt?’ om voor ‘welke leuke momenten heb ik gehad?’ Probeer een week lang op te merken wanneer je je het meest energiek en gelukkig voelt. Deze momenten, hoe klein ook, zijn aanwijzingen voor je natuurlijke manier van speelsheid.”
“En begin klein”, adviseert ze. “Kies elke dag één routinetaak en experimenteer met het anders aanpakken ervan, puur voor de lol. Misschien wordt je eerste kop koffie een mindful proefavontuur of verandert je woon-werkverkeer in een stedelijke verkenningstocht.”
De toeristische route
“Geef jezelf toestemming om de toeristische route te nemen, letterlijk en figuurlijk. Deze schijnbaar willekeurige omwegen helpen je niet alleen om nieuwe ervaringen op te doen en ervan te genieten, je bouwt er ook creativiteit en speelsheid mee op voor toekomstige uitdagingen.”
“Tot slot betekent het ontwikkelen van speelsheid niet dat je jezelf moet dwingen om extravert of onnozel te zijn als dat niet je stijl is”, besluit Shen. “Speelse mensen zijn er in vele vormen: sommigen zijn stille scheppers, anderen zijn sociale energiegevers en velen zitten daar ergens tussenin. De sleutel is het vinden van authentieke manieren om meer flexibele, plezierige ervaringen in je dagelijks leven te integreren op manieren die voor jou natuurlijk aanvoelen.”
