Op de bodem van de Oostzee hebben Duitse geologen een prehistorisch bouwwerk ontdekt. De stenen muur van bijna een kilometer lang is vermoedelijk zo’n 11.000 jaar geleden gebouwd door jager-verzamelaars om beter op rendieren te kunnen jagen.
De vondst dateert al van herfst 2021. De wetenschappers troffen de muur van zo’n 1500 stenen aan op ongeveer 10 kilometer van het plaatsje Rerik op zo’n 21 meter diepte op de bodem van de baai van Mecklenburg, de grootste baai van Duitsland aan de Oostzee. Het is voor het eerst ooit dat er een bouwwerk uit de Steentijd is gevonden in de Baltische zee.
Puur toeval
Het was een toevallige ontdekking. Het onderzoeksteam van de Kiel University was eigenlijk van plan de mangaankorst op de bodem te onderzoeken, toen ze op de 970 meter lange muur stuitten. De muur bevindt zich op de zuidwestflank van een kam van sediment. Tegenwoordig is de Baltische Zee op die plek 21 meter diep. De stenen muur moet dus gebouwd zijn voor de zeespiegel omhoogkwam na de laatste ijstijd. Dat gebeurde voor het laatst rond de 8500 jaar geleden. In die tijd overstroomde een groot deel van het tot dan toe droge land.
Eén optie over
De onderzoekers maakten een gedetailleerd 3D-model van de muur en van het oude landschap eromheen. “Ons onderzoek heeft uitgewezen dat het onwaarschijnlijk is dat de onderwatermuur een natuurlijke oorsprong heeft, ook is het niet aannemelijk dat de constructie uit de moderne tijd stamt en bijvoorbeeld diende om kabels aan te leggen of stenen te verzamelen. De methodische rangschikking van de vele kleine stenen, die de grote, onbeweeglijke rotsblokken met elkaar verbinden, weerspreekt dit”, legt hoofdonderzoeker Jacob Geersen uit. Dan blijft er maar één optie over: de stenen muur stamt uit de periode na de laatste ijstijd.
“In die tijd woonden er minder dan 5000 mensen in heel Noord-Europa. Het belangrijkste voedsel was afkomstig van kuddes rendieren, die rondtrokken over de kale vlaktes van na de ijstijd. De muur werd waarschijnlijk gebruikt om de rendieren in een fuik te leiden tussen de kust en de muur of zelfs in het water, waar de jagers hen makkelijker konden doden met hun wapens”, legt Marcel Bradtmöller van de University of Rostock uit.
Ook muurtjes in de VS
Vergelijkbare bouwwerken zijn al gevonden in onder meer de VS. Op de bodem van het Huron-meer in Michigan is op 30 meter diepte een muur gevonden, die volgens Amerikaanse archeologen gebruikt werd voor de jacht op kariboes, de Noord-Amerikaanse equivalent van het rendier. De muren in het Amerikaanse meer en de Duitse baai hebben veel overeenkomsten, zoals de structuur maar ook de locatie op de flank van een sedimentrug in de buurt van de kust.
Oudste bouwwerk uit Baltische Zee
Aangezien de laatste kuddes met rendieren rond de 11.000 jaar geleden uit het gebied verdwenen, omdat het er toen te warm werd en er steeds meer bos kwam, is het niet waarschijnlijk dat de muur nog na die tijd is gebouwd. En dat betekent dat we hier te maken hebben met het oudste bouwwerk ooit ontdekt in de Baltische Zee. “We hebben meerdere goed bewaard gebleven archeologische sites uit de Steentijd gevonden in de baai van Wismar en voor de kust van Mecklenburg-Vorpommern, maar die zijn in veel minder diep water aangetroffen en dateren van veel recenter, namelijk rond de 7000 tot 2500 voor Christus”, legt onderzoeker Jens Auer uit.
Een nieuwe duik
Met behulp van sonar en sediment-echoapparatuur gaan de archeologen nu de muur en de omliggende zeebodem in meer detail onderzoeken. “We hebben bewijs voor het bestaan van vergelijkbare stenen muren op andere locaties in de baai van Mecklenburg. Die gaan we nu ook systematisch onderzoeken”, legt Jen Schneider von Deimling uit van de Kiel University.
Ook gaan duikers nog een kijkje nemen bij de muur om andere dingen te vinden die kunnen helpen bij de interpretatie van de structuur. Luminescentiedatering, dat wordt gebruikt om te bepalen wanneer het oppervlak van een steen voor het laatst zonlicht heeft gezien, kan helpen om een nog exactere datum voor de bouw van de constructie vast te stellen. Zo valt er dus nog genoeg te ontdekken aan dit bijzondere stenen muurtje.