Boeren die een rondwormenleger loslaten op hun akkers in plaats van pesticiden te spuiten: het gebeurt steeds meer, maar de minuscule diertjes hebben het niet altijd even makkelijk. Vooral in warme, vochtige klimaten trekken parasitaire insecten veelal aan het langste eind. Daar komt nu mogelijk verandering in, want Amerikaanse wetenschappers hebben een ‘spectaculaire’ nieuwe soort ontdekt.
Het wezentje behoort tot de Steinernema-familie van de nematoden, oftewel rondwormen, en is nauwelijks met het blote oog te zien. Steinernema-soorten worden al langer gebruikt in de akkerbouw om insectenplagen te voorkomen zonder dat landbouwgif nodig is. Ze zijn niet schadelijk voor de mens of andere zoogdieren.
Vele soorten en maten
“We spuiten jaarlijks biljoenen van deze piepkleine rondwormen op gewassen. Ze zijn heel makkelijk aan te schaffen en niet duur”, zegt professor Adler Dillman van de University of California, onder wiens leiding de nieuwe nematode is ontdekt. “Er zijn meer dan honderd Steinernema-soorten bekend, maar we zijn altijd op zoek naar nieuwe typen, omdat ze allemaal unieke kenmerken hebben. De effectiviteit hangt erg af van het klimaat waarin ze zich bevinden. Daarnaast heeft elke soort bepaalde insecten waar ze zich het liefst op richten.”
In de hoop meer te weten te komen over een andere Steinernema-soort, vroeg het laboratorium van Dillman monsters aan bij collega’s in Thailand. “Daar hebben we een DNA-analyse op uitgevoerd en toen beseften we dat dit niet de monsters waren waar we om hadden gevraagd. Genetisch gezien leken ze niet op de bekende Steinernema-soorten”, vertelt Dillman. Daarom heeft de onderzoeker samen met zijn collega’s de nieuwe soort uitgebreid bestudeerd en beschreven in een nieuwe studie.
Eerbetoon aan Adams
De diertjes zijn nagenoeg onzichtbaar zonder een vergrootglas erbij te pakken. Ze zijn iets minder dan 1 millimeter lang en hebben ongeveer de helft van de breedte van een mensenhaar. “Enkele duizenden in een fles water maken het water troebel”, legt Dillman uit. De wetenschappers hebben de nieuwe soort Steinernema adamsi genoemd naar de Amerikaanse bioloog Byron Adams. “Adams heeft een belangrijke rol gespeeld in de verbetering van onze kennis over nematoden, hun rol in de natuur en de manier waarop ze voedingsstoffen in de bodem recyclen. Hij was ook mijn studieadviseur en de persoon die mij kennis liet maken met nematoden. Dit leek een passend eerbetoon aan hem.”
Adams, die momenteel onderzoek doet naar nematoden op Antarctica, is zeer vereerd dat zo’n ‘spectaculaire’ soort zijn naam draagt. “De manier waarop dit dier in elkaar zit, is absoluut fascinerend”, zegt Adams. “Afgezien van de voor de hand liggende toepassingen in de voedselindustrie – het tegengaan van plaaginsecten – leert deze rondworm ons ook meer over de ecologische en evolutionaire processen die plaatsvinden tussen parasieten, ziekteverwekkers, hun gastheren en hun microbiomen in de omgeving.”
Hoogpathogene poep
De wormen hebben een aparte levensloop. In hun jonge periode leven ze in de grond met gesloten mond, dwalend op zoek naar insecten om te infecteren. Zodra ze een slachtoffer tegenkomen, dringen ze via de mond of anus binnen en poepen ze zeer ziekteverwekkende bacteriën uit in hun gastheer. “Een parasiet die hoogpathogene stoffen uitpoept om zijn gastheer te doden, dat zie je niet vaak”, zegt Dillman. “Het lijkt net iets uit een James Cameron-film.”
Het insect sterft binnen 48 uur na infectie. “De uitwerpselen maken het insect vloeibaar van binnen, waarna je slechts een zak overhoudt die vroeger zijn lichaam was. Er zitten gemiddeld zo’n tien tot vijftien nematoden in een gastheer en tien dagen later heb je 80.000 nieuwe exemplaren in de grond die op zoek zijn naar nieuwe insecten om te infecteren”, aldus Dillman, die zijn vervolgonderzoeken al gepland heeft. “We weten nog niet of deze nematode bestand is tegen hitte, uv-licht en droogte. En we willen ook graag weten welke insectensoorten hij allemaal kan infecteren.”
Nieuwe insectendoder
S. adamsi is lid van een geslacht dat honderden verschillende insecten kan aanvallen, dat is een ding dat zeker is. De onderzoekers zijn er dan ook van overtuigd dat de nieuw ontdekte rondwormen op een of andere manier van nut kunnen zijn voor de mens, of het nu een meer specialistische of meer generalistische parasiet blijkt te zijn. “Deze ontdekking is geweldig, omdat we een extra insectendoder kunnen toevoegen aan ons arsenaal en deze komt ook nog eens uit een warm en vochtig klimaat. Wij denken daarom dat het een goede parasiet van insecten kan zijn in streken waar nu nog geen biologisch alternatief is voor pesticiden, in de vorm van commercieel verkrijgbare nematoden.”
