De beelden, gecombineerd tot een video, onthullen continentale gebieden, vlaktes en plateaus op onze zusterplaneet.
Gesmoord in dikke wolken is het oppervlak van Venus meestal aan ons zicht onttrokken. Maar tijdens twee scheervluchten van de Parker Solar Probe – de sonde die al enkele jaren onderweg is naar onze moederster – is het ruimtevaartuig erin geslaagd een glimp op te vangen van Venus’ mysterieuze oppervlak. Een bijzondere mijlpaal. Want het is voor het eerst dat er beelden van het Venusiaanse oppervlak in zichtbaar licht – het soort licht dat het menselijk oog kan zien – vanuit de ruimte zijn vervaardigd.
Raadselachtig Venus
Hoewel Venus helder aan de nachtelijke hemel schittert, is het nog altijd een raadselachtige planeet. “Tot voor kort hadden we niet veel informatie over hoe het oppervlak eruitzag,” vertelt Brian Wood, onderzoeksleider van de in Geophysical Research Letters gepubliceerde studie. “Dat komt omdat ons zicht wordt geblokkeerd door een dikke atmosfeer.” Toen de Parker Solar Probe toch in de buurt was, besloten onderzoekers met behulp van zijn ingebouwde Wide-field Imager (of kortweg WISPR) de nachtzijde van onze naaste buur te fotograferen.
Hoewel de focus van Parker Solar Probe de zon is, speelt Venus een cruciale rol in de missie. De zwaartekracht van de planeet wordt namelijk gebruikt om de baan van het ruimtevaartuig te buigen. Deze zwaartekrachtsslingers stellen het vaartuig in staat om steeds dichter naar de zon toe te vliegen. In totaal zal Parker Solar Probe zeven keer langs Venus scheren. Al tijdens een eerdere scheervlucht wist de Parker Solar Probe Venus’ duistere zijde te fotograferen. Dit leverde zulke prachtige resultaten op, dat het missie-team tijdens de vierde flyby langs de planeet wederom de camera’s in de aanslag hield, om ditmaal de gehele nachtkant van Venus te vereeuwigen.
“Het oorspronkelijke doel was om de snelheid van de wolken te meten,” zegt onderzoeker Angelos Vourlidas. Maar in plaats van alleen wolken te zien, wist WISPR ook een glimp van het Venusiaanse oppervlak op te vangen.
Venusiaans oppervlak
De beelden, gecombineerd tot een video, onthullen een zwakke gloed van het oppervlak die onderscheidende kenmerken vertoont, zoals continentale gebieden, vlaktes en plateaus. Zo is op de beelden de regio Aphrodite Terra te zien; het grootste hooglandgebied op het Venusiaanse oppervlak, gelegen vlakbij de evenaar. Ook het Tellus Regio-plateau en de Aino Planitia-vlaktes pronken op de foto’s. Omdat hoger gelegen gebieden ongeveer 30 graden Celsius koeler zijn dan de lager gelegen regio’s, verschijnen ze als donkere vlekken te midden van de helderdere laaglanden. Rondom de planeet is ook een lichtgevende ‘halo’ van atmosferische zuurstof te zien.
De onderzoekers zijn razend enthousiast over de vervaardigd beelden. “De afbeeldingen en video hebben me gewoon weggeblazen,” zegt Wood. “We zien nu eindelijk voor het eerst het oppervlak van Venus in zichtbare golflengten vanuit de ruimte.”
Golflengten
Dat we nu een inkijkje krijgen in het oppervlak van ons ‘kwaadaardige tweelingzusje’ is uniek. Zoals gezegd houdt een dicht wolkendek het meeste zichtbare licht afkomstig van Venus’ oppervlak tegen. Maar de langste zichtbare golflengten, die grenzen aan de nabij-infrarode golflengten, weten zich door het dikke pak wolken heen te dringen. Overdag gaat dit licht echter verloren te midden van de felle zonneschijn die door de wolkentoppen van Venus wordt weerkaatst. Maar in de duisternis van de nacht wisten de WISPR-camera’s deze zwakke gloed, die door het ongelooflijke hete oppervlak wordt uitgezonden, toch op te vangen. “Het oppervlak van Venus is zelfs aan de nachtzijde laaiend heet,” legt Wood uit. “Het is zo heet, dat het rotsachtige oppervlak van Venus gloeit in zichtbaar licht, als een stuk ijzer dat uit het vuur wordt getrokken.”
Ontraadselen
De onderzoekers hopen dankzij de beelden meer te weten te komen over de planeet die vaak wordt vergeleken met de aarde. Zo kunnen de foto’s helpen om de oppervlaktegeologie van Venus te ontraadselen en onthullen welke mineralen er aanwezig zijn. Bovendien zouden de beelden meer kunnen vertellen over de evolutie van de planeet. En dat laatste is erg interessant. Gezien de overeenkomsten tussen de aarde en Venus, kan deze informatie wetenschappers helpen begrijpen waarom Venus onherbergzaam werd terwijl de aarde in een ware oase veranderde.
Tevreden
Maar voor nu zijn de onderzoekers tevreden met de behaalde resultaten. “We zijn enthousiast over de wetenschappelijke inzichten die Parker Solar Probe tot nu toe heeft opgeleverd,” zegt onderzoeker Nicola Fox. “Parker blijft onze verwachtingen overtreffen. We zijn verheugd dat deze nieuwe observaties, die zijn gedaan tijdens een zwaartekrachtsslinger, de studie naar Venus op onverwachte manier kan helpen.”
Overigens blijft het wel even hierbij. Tijdens de volgende twee scheervluchten van de sonde langs Venus zal het vaartuig waarschijnlijk niet in staat zijn om de nachtzijde verder in beeld te brengen. Wel zullen wetenschappers andere instrumenten waar de sonde mee uitgerust is blijven gebruiken om Venus te bestuderen. In november 2024 krijgt het ruimtevaartuig tijdens zijn zevende en slotvlucht langs Venus een laatste kans om het nog altijd mysterieuze oppervlak te bestuderen.
